Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

>
Atamalar izohi
M anifest 
(lotincha) —
hukumatning muhim voqea munosabati bilan 
xalqqa qilgan yozma murojaati, qonun kuchiga teng hujjat. 
K onservativ 
(lotincha) —
eski tuzum tarafdorlari, islohotlar va o ‘z- 
garishlarga qarshi turuvchilar.
?
Savol va topshiriqlar
1. Dehqonlar qo‘zg‘olonlari mamlakatning qolgan aholisiga qanday ta ’sir 
o ‘tkazdi?
2. Yosh xivaliklar va Yosh buxoroliklarning dasturlari o ‘rtasidagi farqlarni 
sanab bering.
3. Asfandiyorxonning shaxsiy xislatlari haqida qanday xulosaga keldingiz?
4. Xiva xonligi qulashi sabablarini sanab bering.
5. Xaritaga qarab XX asr boshlaridagi 0 ‘rta Osiyo geosiyosiy holatini tas- 
virlab bering.
XX asr boshida 0 ‘rta Osiyo

---

<
 
M U S T A M L A K A S H A R O I T ID A T U R K I S T O N D A  
M A D A N I Y H A Y O T
IX B 0 ‘ L I M
3 8 -§ . T A ’L IM T IZ IM I. M A T B U O T
XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asrning boshlari­
da Turkiston oTkasida uzoq tarixiy davr m obaynida 
shakllanib rivojlangan taTim tizimi davom etdi. XIX 
asrning o ‘rtalaridan boshlangan istilochilik yurishlari 
natijasida m ustam lakaga aylangan Turkistonda m ahalliy aholining an ’anaviy 
taTim tizim ida o ‘zgarishlar yuz bera boshladi. OTkaning boshqa sohalari 
singari taTim tizim ida ham m ustam lakachi hukum atning manfaatlarini aks 
ettiruvchi siyosat yurgizildi. Buni, eng a w a lo , mahalliy aholini ruslashtirish 
m aqsadida tashkil qilingan rus-tuzem m aktablarining ochilishi va ular soni- 
ning jadal sur’atlarda ko'paytirib borilganligida k o ‘rishim iz mumkin.
M ustam laka davrigacha Turkistonda an ’anaviy ta ’lim tizim i islom dini 
qoidalari asosida tashkil qilingan boTib, m aktab va m adrasalarda diniy ta ’lim 
bilan birga dunyoviy fanlar ham o ‘qitilgan. B oshlang‘ich ta ’lim m aktablar- 
da 5—6 yil davom ida o ‘qitilib, arab alifbosi, harflarning o ‘qilishi, talaffuzi 
o ‘rgatilgan. Keyingi bosqichda Q ur’on suralari va oyatlaridan iborat boTgan 
«Haftiyak» (ya’ni Q ur’oni karim ning yettidan biri) kitobi o'qitilgan. S o'ng 
«Chor kitob» (to ‘rt kitob), undan keyin So‘fi Olloyorning «Risolai aziza», 
«Sabot ul-ojizin» kitoblari o ‘qitilgan.
Bu kitoblar, asosan, o ‘quvchilar tom oni­
dan yod olingan. So‘fi Olloyor asari 
she’riy tarzda yozilgan boTib, unda av- 
liyolar, payg‘ambarlar hayoti haqidagi 
m a’lumotlar aks etgan. O cquvchilar na- 
faqat o ‘zbek tilidagi, balki fors shoiri 
Hofizning «Xo j a Hofiz» devonini ham 
o ‘rganishgan.
Oliy ta ’lim m adrasalarda berilib, un­
da diniy-huquqiy bilim ga ega boTgan 
mutaxassis tayyorlangan. M adrasalarni
bitiruvchilaridan islom qoidalari, Q ur’oni