Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

Turkistonda an’anaviy ta’lim tizimi - ... Oliy ta’lim - ...

Boshlang‘ich ta’lim - ...
R
Rus-tuzem
maktablari
ossiya imperiyasining turli gubemalaridan Tur- kistonga ko‘chirib keltirilganlarning bolalariga ta’­lim berish orqali ma’muriyat vakillari bilan mahal- liy aholi o‘rtasida vositachilik qiladigan tarjimonlarni tayyorlash ko‘zda tutilgan. Shu bilan birga bu maktablar orqali tub joy aholisi o‘rtasida rus madaniyatini keng yoyishga xizmat qiladigan ta’lim tizimini yaratish- ga harakat qilindi. Bu vazifani bajarishga Turkiston general-gubematori G. Rozenbax (1884-1889) astoydil kirishdi. U boshlang‘ich maktablar, rus-tuzem maktablari tarmog‘ini yaratish loyihasini ishlab chiqdi. Bi- rinchi rus-tuzem maktabi 1884-yiIda Toshkentda Saidg'ani Saidazimboy uyida ochiladi. Undan o‘rnak olib, boshqa davlatmand kishilar ham o‘z uylarida shunday maktablarni ocha boshladilar. Dastlab bu maktablarga mahalliy savdogar va ishbilarmonlar o‘z farzandlarini o‘qishga berishgan.
1911-yilda bunday maktablarning soni 89 taga yetadi. Ammo bu mak­tablar dagi o‘qitish usullari va darajasi Rossiyaning o‘zidagi maktablar bilan taqqoslanganda ancha sayoz boTgan. Rus-tuzem maktablarida o‘quv kuni ikki qismdan iborat bo‘lib, dastlab rus o‘qituvchisi (o‘quv, yozuv, hisob), ikkinchi qismida esa mashg‘ulotlami mahalliy o‘qituvchi olib borar edi. 1896-yilda Toshkentda birinchi gimnaziya ochilib, unda zamonaviy fanlar va kundalik turmushda zarur boTadigan bilimlar o‘qitilgan.
Yodda tutingl
G . Rozenbax boshlang‘ich maktablar, rus-tuzem maktablari tarmog‘ini yaratish loyihasini ishlab chiqdi. Shu asosda birinchi rus-tuzem maktabi 1884-yilda Toshkentda, Said- g‘ani Saidazimboy uyida ochildi.
Bu davrda odkadagi mahalliy ziyolilar, jadidchilik harakatining namoyandalari tomonidan milliy mada­niyat, diniy e’tiqod, mahalliy an’analar asosidagi yangi maktablar ochilgan edi. Bunday yangi usuldagi jadid maktablarida tarix, matematika, geografiya, ona tili kabi fanlar ham o‘qitilgan. Yangi usul maktablarining diniy maktab va madrasalardan yana bir farqi shunda bodganki, unda nafaqat islom dini va tarixi, balki mahalliy - turkiy xalqlar tarixi bo‘yicha ham ta’lim berilgan. Turkistonda dastlab jadid maktablari Buxoro, Toshkent, Qo‘qon, Andijon, Xiva kabi shaharlarda ochilgan edi.
Y