Soyibjon tillaboyev, akbar zamonov

^ Atamalar izohi
** Kontributsiya - magdub davlatning g‘olib davlat foydasiga pul todovi. Pristan (ruscha — kelib to ‘xtamoq) — daryolar sohilida qayiqlar, kemalar to‘xtaydigan, maxsus jihozlangan joy - bandargoh.
S avol va topshiriqlar _ ■:

1. 
   Xiva xonligining bosib olinishidagi dastlabki harakatlar haqida gapiring.
   
2. 
   Xivaga qarshi K. P. Kaufman nima uchun uzoq vaqt tayyorgarlik koddi?
   
3. 
   Xivaga qarshi yurish qanday tashkil qilindi?
   
4. 
   Gandimiyon shartnomasi Xiva xonligi ahvoliga qanday ta’sir kodsatdi?
   

Rossiya imperiyasi XIX asming 50-60-yillarida har- biy istilochilik yo‘li bilan Qo‘qon xonligi hududi- ning bir qismini bo sib oldi. K. P. Kaufman xonlikda o‘z ta’sirini kuchaytirish maqsadida 1868-yilda xon bilan shartnoma tuzdi. Unga ko‘ra xonlikda Rossiya savdogarlariga katta imkoniyatlar berildi. Bu davrda xonlik yerlari an- cha qisqarib, xazinaga tushadigan daromadlar kamaydi. Urush natijasida ko‘rilgan zararlar xalq ommasi zimmasiga tushdi, soliq va majburiyatlar ko‘paydi. Buning oqibatida xonlikda ichki nizolar, xalq noroziligi kuchaydi.
X
Qo‘qon xonligidagi ichki siyosiy nizolarning kuchayishi

IX asming 70-yillarida Qo‘qon xonligida ko‘plab qo‘zg‘olonlar bo‘lib o‘tdi. Ulardan biri 1875-yil bahorida avj olib, unga Mulla Is’hoq Mullo Hasan o‘g‘li «Po‘latxon» nomi bilan rahbarlik qildi. Qo‘qon hukmdori Xudoyorxon qo‘zg‘olonni bostirish uchun Abdurahmon Ofto- bachi, Iso Avliyolar boshchiligida qo‘shin yubordi. Lekin ular 17-iyulda qo‘zg‘olonchilar tomoniga o‘tib ketdi. Xudoyorxonning o‘g‘li Nasriddin- bek ham qo‘zg‘olonchilarga qo‘shilgandan so‘ng, 20-iyulda Xudoyorxon K. P. Kaufmandan yordam so‘rashga majbur bo‘ldi. Uning ukasi va ik- kinchi o‘g‘li ham qo‘zg‘olonchilar tomoniga o‘tib ketgach, xon general- gubematordan panoh izlab Toshkentga ketdi. K. P. Kaufman uni Orenburgga jo‘natdi. Xudoyorxon Orenburgdan Hindiston orqali Makkaga boradi va u yerdan qaytib kelayotganda kasal- ga chalinib, 1882-yilda Afg ‘ onistonda
vafot etdi. Qo‘qon qo*sl
X
udoyorxondan so‘ng taxtga Nasriddinbek o‘tirdi.
Taxtni egallashga harakat qilgan Po‘latxon Nasrid­dinbek va Abdurahmon Oftobachiga qarshi bo‘lib qoldi. Qo‘qon xonligida siyosiy vaziyat keskinlashib, qo‘zg‘olon butun vodiyni qamrab oldi. Mustamla- kachi hukumat qo‘zg‘olonchilarga qarshi katta har- biy kuchlarini yuborgan. Janglar keskin davom eta- yotgan vaqtda Nasriddinbek magMubiyatdan qo‘rqib,
1875-yil 22-sentabrda taslim bo‘ldi va fon Kaufman bilan shartnoma imzoladi. Unda o‘zini imperatoming m. D. Skobelev
qo‘zg‘olonchilarning asosiy kuchlari shu yerda joylashgan edi.
G
«sodiq quli» deb tan olishi, tashqi siyosatda hech qanday bitimlar tuza olmasligi, ikki million rubl tovon toMashi, Sirdaryoning o‘ng sohili- dagi yerlar - Namangan va Chust Rossiya ixtiyoriga o‘tganligi belgi- langan edi. Bu yerlar da tashkil qilingan Namangan boMimiga general M. Skobelev boshliq etib tayinlanadi.
Nasriddinbek imzolagan shartnomadan norozi boMgan aholi yana qo‘zg‘olon ko‘tardi. PoMatxonning tarafdorlari soni oshdi va buning na- tijasida u Nasriddinbekni siqib chiqarib, hokimiyatni o‘z qo‘liga oldi.
PoMatxon qo‘zg‘olonining kuchayib ketishidan xa- votirga tushgan mustamlakachi hukumat ularni tor- mor qilish uchun Andijonga hujum qildi. Chunki