So’z boshi elektr uskunalarini ekspluatasiya qilishda xavfsizlik texnikasi qoidalarni davlat tilidagi 1 nashri Energoatom nashriyoti tomonidan 1987 yilda nashr etilgan rus tilidagi nusxasi, amaldagi rahbariy

13. KABEL TARMOQLARI 
13.1. YER QAZISH ISHLARI 
13.1.1. Yer osti inshootlari va yo’llarida joylashgan kabellarni ta’mirlash yoki 
kabellarni yotqizish bilan bog’liq yer qazish ishlari, ushbu yer osti inshootlari va 
yo’llarini ekspluatasiya qiladigan javobgar korxona yoki sex rahbarining yozma ruxsati 
bilan va ish rahbari tayinlanganida olib boriladi. Ruxsatnomada yer osti inshootlari va 
yo’llarini joylashishi va yotgan chuqurligi ko’rsatilgan chizmasi ilova qilingan bo’lishi 
kerak. 
13.1.2. Agar chizmada belgilanmagan kabel, quvur,yerosti inshooti va shuningdek 
qurol-yarog’lar topilsa, ularni qaysi tashkilotga tegishligini aniqlamaguncha va tegishli 

---

tashkilotlardan ishni davom ettirishga ruxsatnoma olmagunchayerqazish ishlari 
tuxtatilishi zarur. 
13.1.3. Kabel trassasidan 5 metrgacha yaqin joylarda kuch bilal uradigan mashina va 
mexanizmlardan, kabel tarmoqlarini quriq maydonida esayerqazish mashinalaridan 
foydalanish man etiladi. 
13.1.4. Kabel tarmoqlarini himoya zonalarida yer qazish mashinalaridan foydalanish, 
faqat qazish uchun ushbu tarmoqni ekspluatasiya qiluvchi korxona xodimlarngagina 
ruxsat etiladi. Qazish ishlarini yer qazish mashinalari va pnevmatik mashinalar, hamda 
lom va kirkalar yordamida, bevosita kabel ustida uni himoya qatlamigacha 0,3 metr 
qolgunga qadar amalga oshirish mumkin. Yerni qolgan qatlamidagi tuproq belkurak 
yordamida olib tashlanishi kerak. 
13.1.5. Qish faslida belkurak bilan tuproq qazishga faqat tuproqni isitgandan keyingina 
kirishish mumkin. Bunda issiqlik manbaini kabelgacha 15 sm ga yaqinlashtirish 
mumkin. 
13.1.6. O’ra, xandak, va transheya qaziladigan joylar SNiP-SH-4-80 (9 bo’lim) talabini 
e’tiborga olgan holda, to’silgan bo’lishi kerak. To’siqda ogohlantiruvchi belgi va 
yozuvlar, tunda esa ogohlantiruvchi yorug’lik signali bo’lishi kerak, 
13.1.7. O’pirilish xavfi bor bo’lgan bo’sh yoki nam tuproqli yerlarda transheyalar 
qaziladiganda ularning devorlari mustahkam mahkamlanishi kerak. 
To’kilib ketadigan tuproqli yerlardagi ishlarni devorlarini mustahkamlangandan, uning 
chetidagi tabiiy qiyalyak burchagini saqdagan holda bajarish shart, 
13.1.8. Yer osti suvlari yo’q tabiiy nam tuproq yerlarda va yer osti inshootlari yaqin 
joylashgan erlarda transheya va xandaklarni, mustahkamlanmagan tik devorlarnning 
chuqurligini: uyilgan, sumli uya katta bo’lakli yerlarda 1 metrdan; qumloq yerlarda 1,25 
metrdan; bo’z tuproqli yerlarda 1,5 metrdan oshirmasdan qazishga ruxsat etiladi. 
- Zich yopishqoq yerlarda tik devorlari transheyalarni bir rotorli oddly ekskybatorlarda 
mahkamlash ugkunalarini qo’ymasdan 3 metrgacha chuqurlikda kovlashga ruxsat 
etiladi. Bunday hollarda transheyalarga odamlarning tushishi man etiladi. Odamlarni 
tushishi zarur bo’lgal transheya qismlari tirgovichlar bilan musgahkamlanishi yoki yon 
tomonlari tabiiy qulylik holida bajarilishi shart. 
Qish faslida yerni muzlagan qismida (yerni qurq tuproq qismidan tashqari) yer 
qazilganda uni tirgovichlarsiz bajarkshga ruxsat etiladi.
13.2.2. Kabellarni osish uchun qo’shni kabellardan, quvurlardan va shunga 
o’xshashlardan foydalanish man qilnnadi. Kabellarni bir-birlarini qo’zgatmasdan osish 
zarur.