So‘z yasalishi tahlili

tezlik yasamalarda o`t, gul, meva, tez qismlar yasovchi asos bo`lib, -loq, -la, -
li, -lik qismlari esa yasovchi vosita bo`lib kelgan. 
• 
www.aim.uz 
So`z turkumida so`z yasalish 
• 
Bir turkumdan boshqa turkumga oid so`z yasah hodisasi tilda leksikaning 
boyish manbalaridan biri hisoblanadi. 
• 
So`z yasalish hodisasi turkumlarga ko`ra 
tahlil qilinganda
, uning turlicha 
ko`rinishlarini aniqlash mumkin. Ularning quyidagicha guruhlarga ajratsa 
bo`ladi: 

---

• 
Ma`lum turkumga oid so`zdan affiksatsiya hamda kompozitsiya usullari 
yordamida boshqa turkumga oid yangi so`z yasaladi; 
• 
Ma`lum turkumga oid so`zdan affiksatsiya hamda kompozitsiya usullari 
yordamida shu turkumning o`ziga oid yangi so`z yasaladi; 
• 
Ma`lum turkumga oid so`zlar boshqa turkumdagi so`zlardan hamda shu 
turkumning o`ziga oid so`zlardan yasalmaydi; 
• 
Yangi so`z boshqa turkumga oid so`zlardan hamda shu turkumning o`ziga oid 
so`zlardan yasalmaydi, balki u to`g`ri ma`noli turg`un birikmalar asosida 
yasaladi. 
• 
www.aim.uz 
1. Tilda ma'lum turkumdagi so'zlardan boshqa turkumga oid so'zlarning yasalishi 
ko'p uchraydi. 
Bunda ot
, sifat, son, olmosh, fe'l, ravish, taqlid va undov so'zlardan 
yangi so'zlar yasaladi. Lekin yangi so'z yasalishi faqat, ot, sifat, fe'l, ravish 
turkumlarigagina xosdir. 
Shu jihatdan qaralganda
, son, olmosh, taqlid so'zlar 
yasalmaydi. 
• 
1. Tilda ma'lum turkumdagi so'zlardan boshqa turkumga oid so'zlarning 
yasalishi ko'p uchraydi. Bunda ot, sifat, son, olmosh, fe'l, ravish, taqlid va 
undov so'zlardan yangi so'zlar yasaladi. Lekin yangi so'z yasalishi faqat, ot, 
sifat, fe'l, ravish turkumlarigagina xosdir. Shu jihatdan qaralganda, son, 
olmosh, taqlid so'zlar yasalmaydi. 
• 
Tilda ot, sifat, fe'l, ravish yasalishining turli shakllari mavjud: 
• 
Ot 
yasalish 
tarkiblari: 
kes (fe'l) 
— kesak (ot), bir (son) 
- birlik (ot), tez (ravish) 
— tezlik (ot), shar-shar (taqlidiy 
so'z) 
— sharshara (ot), kalta (sifat) kesak (ot) 
- kaltakesak (ot), besh (son)+barmoq (ot) 
— beshbarmoq (ot), dunyo (ot) 
+ qarash (fe'l) — dunyoqarash (ot), besh (son) + otar (fe'l) — beshotar (ot) 
kabi. 
• 
www.aim.uz 
Sifat 
yasalish 
tarkiblari: 
yog' (ot) 
— yog'li (sifat), bugun (ravish), bugungi (sifat), cho'z (fe'l) 
— cho'ziq (sifat), eg (fe'l) - egik (sifat), yumala (fe'l) - yumaloq (sifat); bozor (ot) 
+ bop (sifat) 
— bozorbop (sifat), sof (sifat) + dil (ot) 
- sofdil (sifat), bola (ot) + jon (ot) -bolajon (sifat), kат (ravish) 
+ gap (ot) 
- kamgap (sifat), g'am (ot) + xo'r (fe'l) — g'amxo'r (sifat), ham (yordamchi so'z) 
+ dard (ot) -hamdard (sifat) kabi. 
• 
Sifat 
yasalish 
tarkiblari: 
yog' (ot) 
— yog'li (sifat), bugun (ravish), bugungi (sifat), cho'z (fe'l) 
— cho'ziq (sifat), eg (fe'l) 
- egik (sifat), yumala (fe'l) 
- yumaloq (sifat); bozor (ot) 
+ bop (sifat) 
— bozorbop (sifat), sof (sifat) + dil (ot) - sofdil (sifat), bola (ot) + jon (ot) -

---