Spirtlar. Bir atomli spirtlarning tuzilishi va kimyoviy xossalari. Etanolning sanoatda sintezi va uning o’ziga xos xususiyatlari. Etilenglikol va gliserinning o’ziga xos xususiyatlari spitlar

TO’YINGAN KO’P ATOMLI SPIRTLAR


Etilenglikol va glesirining o’ziga xos xususiyatlari
Alifatik qatorning ikki atomli spirtlariga ko’p atomli spirtlar yoki glikollar deyiladi.
Ko’p atomli spirtlar (glikollar) – bu to’yingan uglevodorodlarning hosilalari bo’lib, molekulasida har xil uglerod atomlarida ikkita gidroksil gruppa bo’ladi.
Ikki atomli to’yingan spirtlarning gomologik qatorining birinchi vakillari, masalan :

Rangsiz suyuqliklar, suvda yaxshi eriydi, zaharli. Ularning umumiy formulasi C_nH_2n(OH)₂ – bu yerda n≥2, molyar massasi M = 14n +34
Nomlaridagi harakterli qo’shimchasi “diol”.
Ikki atomli spirtlarning eng muhim vakili etilenglikoldir.
Etilenglikol – (etandiol – 1,2), C₂H₄(OH)₂. T_c = -11,5^oC, t_q = 197,8^oC, zichligi ρ = 1,1088 g/sm³ 20^oCda. Suv bilan istalgan nisbatta aralashadi.
Etilenglikol ikki bosqichli jarayon bilan etilenni oksidlab va gidratlab olinadi.

1. 
   
   
2. 
   
   

Birinchi bosqich 250 – 280^oCda va 1,2 – 1,5 MPa bosimda Ag katalizatorligida olib boriladi.
Vagner reaksiyasi bo’yicha etilenga KMnO₄ eritmasini yoki vodorod peroksid ta’sir ettirib ham etilenglikol olish mumkin :

Dixloretanni (CH₂Cl – CH₂Cl) gidrotasiyalab ham etilenglikol olish mumkin.
CH₂Cl – CH₂Cl +2H₂O ↔ CH₂OH – CH₂OH + 2 HCl
Reaksiya muvozanatini o’ngga siljitish uchun ajralib chiqayotgan xlorid kislotani ishqor bilan neytrallanadi.
Kimyoviy xossalari : kimyoviy xossalari bo’yicha bir atomli spirtlarga o’xshash, bunda reaksiya yo bitta yo ikkita godroksil gruppasi hisobiga borishi mumkin.

Etilenglikol vodorod galogenidlar bilan ham reaksiyaga kirishadi.

Organik va murakkab kislotalar bilan murakkab efirlar hosil qiladi :