Sportchilarning texnik va taktik tayyorgarligi nazoratining metrologik asoslari

Harakat amallarini shakllantirish strukturasi


Malaka − bu mashqlarni avtomatlashtirilgan tarzda bemalol bajara olishidir.
Ko’nikma − bu harakatni ongli ravishda, ya’ni ongni chuqur nazorati asosida bajarilishidir.
Bilimlar – bu bajariladigan mashqlar jarayonida amalga oshiriladigan harakatlar to’g’risida fikriy tasavvur hosil qilishdir.
Bilimlar – bu harakatni amalda bajarish to’g’risida axborot (ko’rsatib berish, hikoya qilish) asosida shakllantiriladi, hamda bundan oldingi faoliyat jarayonida to’plab borilgan mavjud harakat negizida vujudga keltiriladi.
Ko’nikma – harakat amallarini bajarish ko’nikmasi olingan bilimlar va boshqa bir qator harakatlar, intilishlar (berilgan harakat vazifasini ongli ravishda ijro etib, ruyobga chiqarish) asosida shakllantiradi.
Malaka – harakat amallarini ko’p marta takrorlash natijasida hosil qilinadi.
Bu harakatni optimal ko’rinishiga muvofiq ravishda harakat strukturasini o’zini ham takomillashtirilishida uni optik nazoratsiz avtomatlashtirilgan tartibda bajarilishiga olib keladi. Harakatlarni ishonchli bajarish − bu malaka uchun xos bo’lgan xususiyatdir. Harakat amallarining bundan keyinggi takomillashuvi uning sport musobaqalarining turli ko’rinishlarida va vazifalarida ko’llanishi, yuqorida ham ta’kidlab o’tilganidek, undan samarali foydalanish chegaralarini kengaytiradi. Xarakat amallarini bu yul bilan egallab olingan darajasi harakat malakasi shakllanishining ikkinchi bosqichini ifoda etadi va u ikkinchi bor egallangan ko’nikma deb ataladi. Texnik tayyorgarlik jarayonining tuzilmasi tamoyili jihatlaridan olinganda harakat amallarini o’rganish jarayonidan farq qilmaydi.


Harakat amallariga o’rganish jarayoni

Harakat amallarini o’rganishning quyidagi uch bosqichi bir-biridan farq qilinadi:

I − harakat texnikasini o’rganishning dastlabki bosqichi (texnika asoslarini egallash).
II − texnikani chuqur o’rganish bosqichi (harakat texnikasini detallarga bo’lib o’rganish).
III − harakat amallarini takomillashtirish (barqaror qilish) bosqichi.
Harakat texnikasini o’rganishning dastlabki bosqichidagi umumiy vazifa − harakatni umumiy tarzda bajarish mahoratiga o’rgatish ya’ni texnika asoslarini qo’polroq shaklda egallash.
Xususiy vazifalar (bular harakatni egallab borish jarayoniga qarab paydo bo’ladi va yo’l-yo’lakay hal qilib boriladi):
a) o’rganiladigan harakat to’g’risidagi umumiy tasavvur bo’lishini ta’minlaydi. Harakat texnikasi asoslarini hamda uni bajarish xususiyatlarini bilib olishni ta’minlash, xarakat texnikasini shug’ullanuvchilar o’rganib bilolmagan qismlarini bajarishni o’rganish.
b) harakat reytingini o’rganish;
v) hamroh ortiqcha harakatlarni bartaraf etish;
g) Harakat bajarilmay qolishiga sabab bo’ladigan yoxud uni ancha buzilib bajarilishiga olib keladigan qo’pol xatolarni yo’qotish.
Mazkur bosqichda uqitish usuliyatining o’ziga xos xususiyatlari.
Harakat texnikasi asoslarini egallab olishning mazkur bosqichi yo’nalishidan kelib chiqqan holda o’qitish harakat amallari to’grisidagi dastlabki umumiy tasavvurni hosil qilishdan boshlanadi.
Ta’lim faoliyati turiga o’rgatish o’quvchi yangi bilimlar, ko’nikmalar, malakalar hosil qilishga ongli ravishda ehtiyoj sezgan taqdirdagina belgilanadi.