«Sportlarda musobaqadan oldingi holatning umumiy psixologik tavsifi»

Birinchi bob bo’yicha xulosa.

O’zbekiston Respublikasi istiqlolga erishganidan so’ng qabul qilingan «Ta’lim to’g’risida», «Jimoniy tarbiya va sport to’g’risida»gi «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi», «O’zbekistonda jismoniy tarbiya va sportni yanada rivojlantirish chora tadbirlari to’g’risida»gi va boshqa farmonlar tub ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy va madaniy o’zgarishlarni yuzaga keltirishi va sport sohasidagi mutaxassislar oldida ham bir qator dolzarb masalalar paydo bo’layotgani, hamda ularni hal etish esa yosh avlodni barkamol qilib tarbiyalashga xizmat qilishi borasida, darslik, o’quv va uslubiy qo’llanmalar yaratish bugungi kunning eng dolzarb muammolaridan biri bo’lib kelayotganini inobatga olib, 70 tadan ortiq siyosiy, ilmiy, uslubiy adabiyotlarni o’rganib tahlil qildik. Xuddi shuningdek, ishning kirish qismida mavzuning dolzarbligi haqida yetarlicha ma’lumotlar berildi.

Shuni alohida ta’kidlash kerakki sportchilarda musobaqadan oldingi holatining ruhiy o’zgarishlarini o’rgandik, hamda ilmiy va amaliy ma’lumotlarni, ilg’or tajribalarni tahlil qilib, umumlashtirildi va ishning ilmiy tadqiqot obyektlari, maqsadi, vazifalari hamda o’rganish uslubiyatlari, ularning mohiyati, sport mashg’ulotlari, musobaqalari jarayonini, sportchilarda sodir bo’ladigan ichki va tashqi qiyinchiliklarni o’rganib tahlil qilindi. Bu esa sportimiz ravnaqini ta’minlash imkonini beradi. Ushbu magistrlik dissertasiyani tayyorlashda Y.Masharipovning «Sport psixologiyasi» leksiyalar kursi (2003 yil), «Sport psixologiyasi» o’quv qo’llanmasi (2010 yil), «Umumiy va sport psixologiyasi» o’quv qo’llanmasi (2012 yil), O’zbekiston Milliy universiteti dosenti M.Mamatov tomonidan tuzilgan «Sport psixologiyasi kursida ma’ruza matni» (1990 yil) kabi o’quv qo’llanmalar, bundan tashqari, muallif o’z ish tajribasi, ilmiy va amaliy kuzatish natijalaridan unumli foydalandik.

Biz dissertasiya ishimizning birinchi bobida, sport faoliyati va jismoniy tarbiya sharoitida sportchining musobaqadan oldingi ruhiy holatining namoyon bo’lishi va rivojlanishi qonuniyatlarini ilmiy tadqiqot uslubiyatlar yordamida, sport faoliyatining umumiy masalalari, ya’ni sport bilan shug’ullanish motivlari va maqsadlarini, unga qiziqishining vujudga kelishi va rivojlanishi, u yoki bu sport turlarida ko’nikma va malakalar shakllanishining umumiy va xususiy shartlarini, sport mashqlari samaradorligini oshirish muammolarini, sportchini shug’ullantirish – bu uni umumiy va maxsus jihatdan jismoniy, axloqiy, aqliy, ruhiy va nazariy tayyorgarligini ta’minlash, sport musobaqalarida zarur bo’ladigan texnik va taktik ko’nikmalarini egallashga o’rgatish to’g’risida ilmiy tadqiqot ishlari olib borildi.

Ushbu bobning ilmiy tadqiqot bosqichida material har turli vositalar bilan o’rganildi, dastlabki materiallar to’plandi sport mashg’ulotlari va sport faoliyatida, turmushda, ataylik tashkil qilingan suhbatlarda kuzatishlardan foydalanildi, ba’zan maxsus tanlangan savollar bilan anketa qo’llanildi, biografik ma’lumotlar aniqlandi, ya’ni tekshirilayotgan faktlar oldin yuz bergan sharoitlar tasvirlandi. Xuddi shuningdek olingan ma’lumotlarni tushuntirib borildi va to’plangan ma’lumotlar psixologik nazariya asosida izohlandi va tadqiqot gipotezasining to’g’ri va noto’g’riligi uzil kesil aniqlandi.

Sportchining musobaqadan oldingi ruhiy holatini ilmiy hal qilish, zarur hollarda, tegishli aniq psixologik uslubni qo’llay bilishni taqozo qiladi. Psixologik ta’limotning obyektiv (tashqi) metodlaridan keng foydalanish, sport mashg’uloti va musobaqalari jarayonida, har turli aniq-to’g’ri uslublarni qo’llash hozirgi sport psixologiyasida olib boriladigan tadqiqot ishlarining yuksak darajaga ko’tarilishini ta’minlaydi.