«старость и настоящее время: текущая ситуация, тенденции развития и предстоящие проблемы»

“Keksalik va hozirgi zamon: mavjud holat, rivojlanish tendensiyalari va istiqboldagi muammolar” 
mavzusidagi respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to‘plami
178
3) pedagogika oilani bolalar va o‘smirlarning tarbiyalashdagi asosiy ijtimoiy 
institut sifatida tan oladi;
4) yurisprudensiya – oila a’zolarining huquqiy munosabatlari va majburiyatlarini 
tadqiq etgancha, oilani a’zolari o‘zaro huquqiy burch bilan bog‘langan kichik jamoa 
sifatida ta’riflaydi;
5) sotsiologiya oilaga jamiyat uchun, avvalo, hayotiy zarur bo‘lgan reproduktiv, 
ijtimoiylashgan va ekzistensial funksiyalarni bajaruvchi eng muhim institut, jamiyatning 
kichik tizimi sifatida qiziqish bildiradi. 
Jamiyatning noyob bioijtimoiy bo‘g‘ini bo‘lgancha oila o‘zining ijtimoiy jihatdan 
ahamiyatli qadriyatlar tizimini shakllantirish va rivojlantirishdagi roli boshqa ijtimoiy 
sub’ektlardan tubdan farqlanadi. Chunki faqat oiladagina hayotiy qadriyatlarning 
madaniy mazmuni singdiriladi, integratsiya jarayoni uzluksiz boradi. Qadriyatli 
yo‘nalishlar tizimi – turmush tarzining eng muhim komponenti (turmush tarzi – 
hayot kechirish darajasi) [2]. Zamonaviy jamiyatda qadriyatlar tizimi shaxsning 
rivojlanishiga, shuningdek, oila qurishi, kasbiy shakllanishiga ta’sir ko‘rsatuvchi 
shaxs dunyoqarashining elementi hisoblanadi. Aytish mumkinki, qadriyatlar tizimi 
barcha o‘zaro ijtimoiy harakatlarni boshqaradigan fundamentdir. Kimlar uchundir 
qadriyatlar ierarxiyasi doirasida moddiy mo‘ljal to‘plami, ya’ni oziq-ovqat, kiyim-
kechak, pul, sayru-tomosha birinchi planga chiqadi. Boshqalar uchun esa bu to‘plam 
hayotiy muhim bo‘lmaydi, aksincha ma’naviy qadriyatlar birinchilikni kasb etadi. 
Tan olish lozimki, ijtimoiy aloqalar va munosabatlarning ko‘p qirraliligini kuchayishi 
oqibatida oilaning tabiati birmuncha o‘zgardi. Mutaxassislar oilaviy munosabatlarning 
o‘zgarishi, nikoh va ota-onalik institutlarining kelgusida ajralishi sharoitida yangi 
institutlarning, ijtimoiy maqomlar va ota-onalar xulq-atvorining me’yorlari yuzaga 
kelishiga e’tibor qaratdilar. “Bu jarayonlar davomida quyidagi ko‘rinishlar kuzatiladi: 
– tug‘ilishning pasayishi va o‘limning ko‘payishi;
– xatar guruhidagi oilalar sonining ortishi;
– o‘smirlar muhitida deviant axloqning yuqori darajasi;
– turmush tarzi sifatida yolg‘izlik fenomenining institutitsiallashuvi” [3].
Tadqiqot mavzuimiz mehnat migrantlarining oilalari bo‘lgani bois, shu toifa 
oilalaridagi qadriyatlar va munosabatlarga to‘xtalishni lozim topdik. Migratsiya 
jarayoni bugungi kunda dunyoning farovonlik jihatidan faqir davlatlardan tortib, 
rivojlanayotgan davlatlari-yu, rivojlangan davlatlarga ham daxl qilib ulgurdi. 
Aholi 
migratsiyasi – bu fuqarolarning doimiy yashash yoki o‘qish yoxud mehnat faoliyatini 
amalga oshirish uchun hududda vaqtincha bo‘lish joyini o‘zgartirish maqsadida 
ham ichki, ham tashqi chegarani har qanday kesib o‘tishi bilan bog‘liq ham qanday 
ma’muriy-hududiy harakatidir [1].

---