Statik biokimyо

Mavzu: Kraxmalga doir reaktsiyalar.
Kraxmal o’simliklar olamida keng tarqalgan polisaxariddir. U fotosintez jarayonida hosil 
bo’lib, o’simliklar donida, ildizmevalarda, tugunakmevalarda va boshqa qismlarida zahira oziq 
sifatida to’planadi. Uning miqdori bug’doyda 75%, guruchda 80%, kartoshka tugunaklarida 12-
24%, barglarda 4% atrofida bo’ladi. 
Kraxmal donachalari sovuq suvdv erimaydi, lekin suv 60-80
0
gacha isitilsa, ular bo’kib 
yoriladi. Natijada kraxmal kleysteri deb ataladigan yopishqoq kolloid eritma hosil bo’ladi. 
Kraxmal kimyoviy jihatdan sof modda emas, uning 96-97 foizini polisaxaridlardan amiloza va 
amilopektin tashkil etadi. Shuningdek, uning tarkibida mineral moddalardan fosfat kislota, 
yuqori yog’ kislotalardan stearinat, palmitat va boshqalar uchraydi. 
Kraxmal kislota ishtirokida asta-sekin qizdirilsa, dastlab chala gidrolizga uchrab, 
molekulyar massasi bir-biridan farq qiladigan qator polisaxaridlar-dekstrinlar hosil qiladi. 
Kraxmal yod ta‘sirida ko’k rangga bo’yaladi. Agar u sekin-asta gidrolizlansa, hosil bo’lgan 
mahsulotlar yod bilan aralashtirilganda dastlab binafsha, qizg’ish-binafsha, qizil va nihoyat 
rangsiz bo’lib qoladi. 

---

 
 
8-tajriba: Kraxmalga yod ta’sir ettirish reaktsiyasi 
Kraxmal yod bilan ko’k rang beradi. Bu reaktsiya o’ziga xos reaktsiya bo’lib, kraxmal 
tarkibidagi amilozaning poliglyukozid zanjiri spiralsimon strukturaga ega bo’ladi, yod esa spiral 
o’rtasidagi bo’shliqqa kirib olib, koordinatsion kompleks hosil qilsa kerak. Shuning uchun 
kraxmal gidrolizga uchratilsa yoki spirt quyilsa ko’k rang yo’qoladi, shunday hodisa 
qizdirilganda ham kuzatiladi, lekin eritma sovitilganda ko’k rang yana hosil bo’ladi.
 
Kerakli asbob va reaktivlar: probirkalar (1,5 ml li ) tomchilatuvchi pipetka, pipetkalar, 
shtativ, gaz gorelkasi yoki spirt lampa, 0,1% kraxmal eritmasi, 0,1% glikogen eritmasi, Lyugol 
eritmasi, 10% natriy gidroksid eritmasi, etil spirt.