Statik biokimyо

Monosaxaridlar 
Monosaxaridlar kristall tuzilgan, shirin mazali, suvda yaxshi eriydigan moddalardir. 
Aksariyat monosaxaridlar CnH
2
nOn formula bilan ifodalanadi. Shunga ko’ra ular C va O 
atomining soniga qarab bir necha guruhga bo’linadi: biozalar- C
2
H
2
O
2
, triozalar- C
3
H
6
O
3
, 
tetrozalar- C
4
H
8
O
4
, pentozalar- C
5
H
10
O
5
, geksozalar- C
6
H
12
O
6
, geptozalar- C
7
H
14
O
7
va 
hokazolar.
Monosaxaridlar molekulasida bir vaqtning o’zida gidroksogruppa yoki keton gruppalari 
bo’ladi. Shu sababli ular ichki poluatsetallar hosil qilib, ochiq zanjirli va tsiklik ko’rinishlarda 
uchraydi. 
Monosaxaridlarning tsiklik ko’rinishdagi poluatsetal yoki glyukozid gidroksogruppa 
molekuladagi boshqa gidroksogruppalardan farq qiladi, ular fazoviy joylashuviga qarab 

- va 

- 
ko’rinishga ega bo’ladi. 
Monosaxaridlar molekulasida erkin aldegid gruppa bo’lganligi uchun ular qaytaruvchi 
xossasiga ega. Ularning shu xossasidan foydalanib, biologik ob’ektlardagi shakar sifat va 
miqdoriy jihatdan aniqlanadi. Quyida monosaxaridlarning sifat va miqdoriy jihatdan hamda 
ularning qaytaruvchanligiga doir tajribalarni ko’rib chiqamiz. 
Mavzu: Monosaxaridlarga xos sifat reaktsiyasi. 
1-tajriba. Kumush oyna reaktsiyasi. 
Oyna reaktsiyasida kumush gidroksid hisobiga aldozalarning aldegid turkumi oksidlanib, 
tegishli kislota hosil qiladi. Kumush gidroksidi esa erkin kumkshgacha qaytariladi. Ajralgan 
kumush probirka devorlariga o’rnashib oyna hosil qiladi. 
AgNO
3
 + NH
4
OH


 AgOH + NH