Statistikada variatsiyani baholash usullari va dispersion tahlil asoslari

2-jadval. Standart chetlanishni talqish qilish: Chebishev qoidasi

Chebishev qoidasi taqsimot qatorlarining shaklidan qat’iy nazar har qanday ma’lumotlar qatoriga tadbiq qilinadi. a. Shunday bo’lishi mumkinki, o’rtachaning bitta standart chetlanishi oralig’iga judayam oz ko’rsatkichlar tushishi mumkin [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq]. b. Ko’rsatkichlarning eng kamida 3/4 qismi o’rtachaning ikkita standart chetlanishi orasida yotadi [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq]. c. Ko’rsatkichlarning eng kamida 8/9 qismi o’rtachaning uchta standart chetlanishi orasida yotadi [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq]. d. Umuman olganda, 1 dan katta bo’lgan har qanday k soni uchun, eng kamida ko’rsatkichlarning (1 – 1/k2) tasi o’rtachaning k ta standart chetlanishi oralig’iga tushadi [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq].

3-jadval. Standart chetlanishni talqish qilish: empirik qoida

Empirik qoida – bu boshlang’ich qoida bo’lib, chastotalari taqsimoti qo’rg’on shakldagi yoki simmetrik bo’lgan ma’lumotlar qatori uchun qo’llaniladi: a. Ko’rsatkichlarning taxminan 68% o’rtachaning bitta standart chetlanishi orasida joylashadi [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq]. b. Ko’rsatkichlarning taxminan 95% o’rtachaning ikkita standart chetlanishi orasida yotadi [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq]. c. Ko’rsatkichlarning taxminan 99.7% (deyarli hammasi) o’rtachaning uchta standart chetlanishi orasida yotadi [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq