Statistikasi

Bankning darumadlari va xarajatlari 
haqida maMumotlar (min. so‘m)
jYs
Ko'rsatkichlar
o'lgan davr
Joriy davr
1
Krcilit bo'yicha olingan foizlar
1)8.3
115,1
2.
Opcratsiyalar va lurii daromadbr
444,9
476,6
3.
Jam i tlaromad (1+2)
563,2
591.7
4.
Bankning asosiy faoliyali bu'yicha xarajatlar
262.8
204.1
5.
IJtimoiy himoya ajratmalari
15.9
17,4
6.
Amortizatsiya ajratmalari
46,9
52,2
7.
jam i xarajat (4-1-5+6)
325.6
273,7
8.
Ustav fondi
8429,7
8816,5
9,
Foyda summasi (3-7}
237,6
318,0
10.
Rentabellik darajasi: 
a) xarajatlarga nisbatan (9:7),%
72.9
116,2
b) ustav fondiga nisbatan (9:8), .so'rn
28,18
36.07
10.3-jadval keltirilgan ma’lumotlarasosida quyidagi xulosalarni 
chiqarish mumkin: foyda summasi joriy davrda oHgan davrga nisba- 
tan 80,4 min. so‘mga (318,0-237,6) oshgan, xarajatlar esa — 51,9 
niln. so‘mga (273,7-325,6) pasaygan. Bu hoi rentabellik darajasini 
xarajatlarga nisbatan) 43,3 punktga (116,2-72,9) oshganligi hiso- 
btdan ro‘y berdi. Ustav fondiga nisbatan hisoblangan rentabellik 
darajasi liam 28,18 so‘mdan 36,07 so‘mgao‘sdi. Muassasa rentabel- 
ligining o ‘sishi hisobidan foyda summasi 69,6 min so'mga [(36,07­
28,18): 100]*8816,5, ustav fondining 386,8 mln.so'mga (8816,5­
8429,7) ortishi hisobidan foyda summasi 10,9 min. so'mga 
[(386,8*28,18): 100] ko‘paydi. Shunday qilib, foydaning qo‘shinicha 
o'sishining asosiy qismi — 86,6% (69,6:80,4) — muassasa rentabel- 
ligining o ‘sishiga bogOiq.
Xizmat rentabelligini (xarajatlarga nisbatan) statistik tahlil qi- 
lishda yuqorida ko'rib chiqiigan usul va metodlardan tashqari, 
0‘zgaruvchan, o'zgarmas tarkibli va tarkibiy siljish indeksiari ham 
hisoblanishi mumkin, Bu indekslar yordamida, bankning alohida 
bodimJarida bank xizmati rentabeihgining o'zgarishi hamda xarajat­
lar tarkibining o ‘zgarishini, umtimiy rentabellikning mutlaq va nis- 
biy o'zgarishiga ta’sirini hisoblash mumkin.
Analitik maqsadiar uchun banklarning amaliy faoliyatida quyi­
dagi ko'rsatkichlar qo‘!!anilishi mumkin: foydaning umumiy daro- 
madlardagi ulushi, bir so'mlik aktiv operatsiyalarga to ‘g‘ri keladi-
285

---

gan daromad; bir so'mlik kredil qo‘yilmalarga to‘g‘ri keladigan daro- 
mad; io‘lash qobiliyati va Eikvidiik koefilksiyentlari. Bu ko‘rsalkichIar 
kredil muassasalarining asosiy faoEiyatiiiing muhim tomoalari sa- 
maradoriigini tavsiflaydi.
Ikki ko‘rsatkichda (aylanishlar soni va bir aylanishning vaqli) 
ifodalanuvchi pul mablaglari ayianisliining tezlashuvi, bank muas­
sasalarining xo‘jalik va moliyaviy faoliyat samaradortigini oshirishda 
muhim ahamiyatga ega.
Pul mablaglari aylanishi soni pu! ayianmasi hajmining pul 
mablaglarining o'rtacha qoidigMga nisbati btlan, bir aylanish vaqti 
esa 0‘rtacha pul qoldiqlafining bir kunlik aylanmaga nisbati bilan 
hisoblanadi. Bu ko'rsatkichiarning statistik tahiiliga biz to'xtalmadik, 
chunki bunday tahlil oldingi mavzularda (pul muomalasi, kredil 
statistika va boshqalar) keng yoriliidi.
Bozor iqtisodiyotiga o'tish munosabati bilan mamlakatimizda 
hissadorlik (aksionerlik) jamiyatlari soni kundan kunga oshib bor- 
moqda. Ishiab chiqarishning bu tashkiliy shaklining xususiyati shun- 
daki, korxona aktivlarining bir qismi aksionerlarga qarashlidir. Buni 
hisobga olgan hoMa, aksionerlik jamiyatlari moliyaviy natijalari 
tahli! qilinayotganda ham aksionerlar, ham korxona manfaatlarini 
nazarda tutish zanir. Mana shu talabga javob beruvchi ko'rsatkichlarga 
quyidagilarni kiritish mumkin; bir aksiyaga to‘g‘ri keladigan foyda, 
aksiyaning hisob narxi, aksiyaning haqiqiy qiymati, aksiyador kapital 
va umumiy kapitalning qaytimi; kapital va daromad tarkibi va 
boshqalar.
Yuqorida keltiriigan ko'rsatkichlardan eng muhimi birinchi 
ko*rsatkich — bitta aksiyaga to‘g‘ri keladigan foyda hisoblanadi. Bu 
ko‘rsatkich (U) sof foyda summasining (soliqlar ajratilgan sum- 
ma) chiqarilgan aksiyalar soniga nisbati bilan aniqlanadi. Ushbu 
ko'rsatkichning hajmiga quyidagi omillar o'zgarishi ta ’sir ko'rsatadi: 
sof foydaning umumiy foydadagi hissasi (A); umumiy foyda va sotil- 
gan mahsulot hajmi nisbati koeffitsiyenti (B); barcha aktivlarning 
aylanish koeffitsiyenti {V — sotilgan mahsulot va barcha aktivlar 
nisbati); barcha aktivlar va aksiyadorlik kapitali nisbati (G); aksiya­
ning hisob narxi (D).
Bitta aksiyaga to‘g‘ri keladigan sof foyda summasining omiiiar 
hisobidan qo'shimcha o'sishini o‘lchash uchun quyidagi ko‘p omilli 
indeks modeli tuziladi.
286

---

A f' = хух, - х^. - х^- ху-
tCeltirilgan model bitta aksiyaga to'g'ri keladigan sof foyda sum- 
masini kompicks tahli! qilish imkoniyatini beradi.
Butahliini 10.4-jadvai ma’lumotlari asosida bajaramiz.
l0.4-jadval