Statistikasi

svAOi,,
2050 -0,0615 +970 0,0755
135,3 T 84,39 
219,69
126,1 + 73,2 
199.3
■
= 1,102 
y o k i
110,2%.
Demak, bank yalpi daromadi kredit summasi hisobidan 64,4, 
foiz stavkasining o'zgarishi hi.sobidan 20,39 min. so‘mga oshgan, 
ya’ni;
Z ^'6 ~ 
~ 
t Z
“ Z ^ i^ o )
219,69 - 134,9 = (199,3-134,9)+ (219,69 - 199,3)
84,79 - 84,79
Bank yalpi daromadining qarzning yillik o‘rtacha summasi hiso­
bidan o'zgarishi, o‘z navbatida, yana ikki ko'rsatkichga bo‘linishi 
rnumkin;
1. 
Kreditning ikki tiiri bo'yicha qarz hajmining o'zgarishi hiso­
bidan;
ABYAD^^^ = 134,9[(3020 :2 0 0 0 ) - l] =
= 134,9(1,51 -1 )= 68,799 m ln .so ‘w
2. Kredit tarkibining o ‘zgarishi hisobidan:
ABYAD^^ ^^ = 134,9[(3020 : 2000X0,978 - l ) ] =
= -4,481 m\ n. s f / m
Kredit tarkibining o'zgarishi hisobidan qarzning o'rtacha yillik 
summasi o'zgarishini hisoblashda tarkibiy 0‘zgarish indeksini qo ‘l- 
ladik.
U quyidagicha Iiisoblanadi:
1 4 9

---

г s ~
I
I
bu yerda;
d(, va d( — tegishli ravishda bazis va joriy yillar uchun kj'editning 
uniLimiy hajmida krcdit turlarining hissasi.
Uiushlami litsoblasak:
t/g = 1150 : 2000 = 0,575; dl  = 850 : 2000 = 0,425. Joriy davrda 
tegishli ravishda 0,679 va 0,321.
0,679*0,0615 +0,321 0,0755 
0,0660
0,575 ■
0,0615 + 0,425 • 0,0755 
= 0,978 
y o k i
97,8%
0,0675
Shunday qilib, joriy davrda o4gan davrga nisbatan bankda o‘rtacha 
yillik qarzning 1020 (3020 — 2000) min. so'mga oshishi hisobidan 
bankning yalpi daromadi 139,381 min. so‘mga, foiz stavkasining 
o'zgarishi hisobidan - 20,39 min. so‘mga oshgan. Kredit tarkibidagi 
o'^arishlar hisobidan bank yalpi daromadi 4,481 min. so'mga kamaygan.
Bank faoliyatining oliy maqsadi — kredit resurslaridan foydala- 
nishning yuqori darajadagi samaradorligini ta’minlashdir.
Mamlakat miqyosida kredit samaradorligi yalpi mahsulot hajmi- 
ning kredit resurslari o'rtacha darajasiga nisbati bilan aniqlanadi 
(E=Q:K). Bu har xil bolishi mumkin. Masaian, yalpi mahsulot sof 
mahsulot bilan, resurslar (o'rtachasi) ulaming bir qismi bilan al- 
mashtirilishi mumkin. Bank darajasini olsak, bu ko‘rsatkich kredit 
operatsiyalaridan olingan sofdaromadning bankning shaxsiy resurslariga 
nisbati bilan aniqlanadi. Bankning sof daromadi yalpi daromaddan 
kredit bilan bog'liq xarajatlami ajratish orqaSi hisobtanadi.
Kredit Ktmaradorligini kredit ayianishi ko‘rsatkichlari orqali ham 
bahoiash mumkin. Kredit ayianish darajasi ikki ko‘rsatkich bilan 
0‘lchanadi: kreditdan foydalanish vaqti (muddati) va birdavr ichida 
kredit aylanmalari soni.
Kreditdan foydalanish vaqti t o'rtaciia kredit qoldiqlarining bir 
kunlik aylanmaga nisbati bilan hisoblanadi:
t = К : m = К ; ^
D
150

---

bu yei'da: 
— o ‘ilaciia kredit qoldiqlari; ni — bii' kutilik ay-
kmma; Q -- kredit aylanmasi; D — kuniarsoni.
O'ltacha kredit qoldiqiar o‘rtacha xronologik Гопли1а bilan hisob- 
lanadi;
ic = ^
- K , + K, +K +-К.П 
■
‘
2
г -1
Kredit aylanmasi soni (n) quytdagi formula bilan o‘Ichanadi:
О
^ ■ К
Bu ko‘rsatkichlar o‘zaro bog'liq ko‘rsatkichlardir, ya’ni: 
n * t= D , 
n=D:t
Bu ko‘rsatkichlarning vaqt bo'yicha o ‘zgarishini o ‘rganish 
statistikasining muhim vazifalaridan biridir, Bu ishni bir nechta statistik 
metod yordamida bajarish mumkin. Eng ko‘p qoHaniiadigan va 
yaxshi natija beradigan metod indeks metodidir.
To'plam ning hamma birliklari bo'yicha o'rtacha kreditdan foy-
dalanish vaqti joriy davrdagi o ‘rtacha vaqtning ( t , ) o'tgan davrdagi 
o'rtacha vaqtga ( tg ) nisbati bilan aniqianadi:
Jp = t , ;tg =.
I m , ■
Z m ,
bu yerda: / — kreditdan foydalanish vaqti; m — bir kunlik
ay Ian mil 
(0:D)\ r 
* 
m = Я 
~ o'rtacha kredit qoldig'i.
Bu indeks o'zgaruvclian tarkibli indeks deb ataladi. O 'rtacha 
ко'rsatkiclining o'zgarisliigii kredildiin foydalanish vaqtining o'zgarisiii 
va kredit tarkibidagi o'zgarishlar ta'sir qiladi. Ularning ta’sirini 
o'zgarm as tarkibli va tarkibiy siljishlar indekslari yordiimida 
o'rganamiz. O'zgarmas tarkibli indeks quyidagiga teng:
Z ^ i ' Z ^ i
151

---

Tarkibiy siijishiar indeksi csa; '^rc ~ ^ ^ 7 ' Z ^
Bu indekslar o‘zaro bogMangaii indekslardir: 
■
J -,-5
Bu indekslarni bir kunlik kredit aylanmasining hissasi orqali 
ham htsohlash mumkin, Buning uchun bir kunlik aylannia hissasi 
(d) hisoblanadi:
d = m;Zm desak, yuqorida kettirilgan indekslar quyidagi 
ko'rintsh oladi:
/f -
Z ^ c f,
. - Z ^ ^ i . 
’ " Z ^ A ’
Z ‘nd| .
Bu indekslar yordamida kreditdan foydalanish vaqlining mut- 
laq o ‘zgarishi va bu o'zgarishning qaysi omillar hisobidan amalga 
oshganligini baholash ham mumkin:
0 ‘rtacha mutlaq o ‘zgarish:
“ Z ^ Z 
■
a) aylanish vaqtining o ‘zgarishi hisobidan:
= Z 'i ^ i - Z ^ o ^ i
b) tarkibiy siijishiar hisobidan:
'^0 “ Z ^o^i " Z ffl^n
Shunday qilib:
Д / = Д /, +
Kreditdan foydalanish vaqti indekslarini hisoblashni shartli 
ma’lumotlar asosida ko‘rib chiqamiz.