Statistikasi

S.3.2. Kredit ko‘rsatkichlarining statistik tahlili
M a’lumki, kredit aylanmasi uning hajmi va muddatiga bog‘liq. 
Agar ikkita bank bir xit summada kredit bersa, qaysi birida kredit 
muddati qisqa bo‘lsa, o‘sha bankda kreditga aylanmasi yaiqori bo'ladi. 
Masalan, 40 min. so‘ni o ‘rtaclia 20 kunlik muddat bilan bir kvartal- 
ga kreditga berilsa, kredit aylanmasi 180 (40x90/ 20) min, so'mni 
tashkii qiladi. Agar o ‘rtacha muddai 30 kunni tashkil qilsa, kredit 
aylanmasi — 120 min. so‘m. Shuiiing uchun ham, kredit aylanniasi- 
ni tahlil qilishda kredit summasi muddalitiing o'zgarishini hisoblash 
zarur. Masalan, birinchi yilda kredit aylanmasi 170 min. so‘mni, 
0‘rtacha muddati esa 72 kunni tashkil qildi, ikkinchi yilda 190 min. 
so‘m va 60 kunni. Yuzaki qaraganda kredit aylanmasi 1,12 (190:170) 
barobar oshgan, haqiqatda esa kredit bozori 0,93 ( 1,12/72:60) baro- 
bar qisqargan.
Kredit aylanmasi hajmini tahlil qilishda kredit so'mining muddati 
o'zgarishidan tashqari inflatsiyani ham hisobga olksh zarur. Bu ishni
143

---

clcnyator-indeksini liisoblash va qo'ilash oiqaii bajarish mumkin. Bizga 
ma’lumki, dcflyator-indeksi mazmunan baho indeksining almash- 
tiruvchisi, inflatsiya indeksi csa balio indeksining teskarisidir. Deniak, 
kredit aylanmasining real indeksini liisoblash Lichun kredil aylanma- 
si indeksi deflyator-indeksiga bodinadi, agar inflatsiya indeksi ma’lum 
bo‘lsa, kredit aylanmasi indeksi inflatsiya indeksiga ko'paytiriladi.
Bank yaipi daromadi kredit hajmi va o'rtacha yiliik stavkalar 
bilan bevosita bog‘liq. 0 ‘rtacha stavka esa, o‘z navbatida, individual 
stavkalar va kredit tarkibiga bogliq. Bu bog'Iiqliklarni quyidagi shartli 
misol asosida ko‘rib cbiqaylik.
K r e d i l m u d d a t i
b o ' y i c h a
g u n i h l a r , o y
B a z i s d a v r i
J o r i y d a v r
k r e d i l h a j m i , m i n .
s o * m
t o l z s t a v k a ^ i ,
%
k r e d i l h a j m i ,
m i n . s o ‘ m
f o i z s t a v k a a i , %
Ы
_________
Q '
Ij
1 - O v g a
5
3 2
5 , 2
1 - 3
12
4
4 4
4 . 1
3 - 6
2
3
4
3 . 1
J a m i :
7 0
8 0
-
Bank daromadini bar davr uchun hisoblaymiz. Bu ko‘rsatkich 
o'tgan davr uchun 3.34 (0,05x56+0,04x12+0,03x2) min. so‘mga teng. 
Joriy davr uchun esa — 3,592 min. so‘m. Endi o'rtacha stavka indeks- 
larni hisoblaymiz. O'rtacha ko'rsatkiclining o'zgarishi o'zgaruvchan 
tarkibli indeks yoki quyidagi formula bilan o'lchanadi:
J. =
. Z ' A
5,2-32 + 4,Ь44 + 3,1.4 5.56 + 4 I2 + 3 '2 _ 
Z Q
Z S > ~ 
32+44 + 4 
■
56 + 12 + 2 
"
166,4 + 180.4 + 12,4 280 + 48 + 6 
359,2 334,0
80
= 0.941 
voki 94,1%
70
80
70
. = 4,49:4,771 =
Hamma individual ko'rsaikichlar bo'yicha foiz stavkalari oshi- 
shiga qarainasdan, o'rtacha ko'rsatkidi 5,9 foizga pasaygan. Biinday 
bodishiga ikki omil ta’sir ko'rsatadi; liar bir individual belgi bo'yicha 
foiz stavkalarining o'zgarishi va kredit aylanmasi tarkibidagi 
o'zgarishlar. Btilami quyidagi indclcslaryordamida o'Ichaymiz. Birinchi 
omil ta’siri o'zgarmas tarkibli indeksni liisoblash yoki quyidagi for­
mula bilan o'lchanadi;