Statistikasi

Tarmoqiar
0 ‘ rtacha kredit qoldig'i,
Qoplangan kredit,
m)n.
min, so‘m.
Bazis davri
Joriy davr
Bazis davri
Joriy davr
A
300
420
2250
3750
В
150
165
1500
1575
ftideksiami hisoblash uchun kerakli ko‘rsatkichJami jadval usufida 
ham hisoblash mumkin.
152

---

Indcksiiir (o'iij.iruvdian, о'гйпгтая. liirkibiv siliishinr) hisobi:
Bli kunlik
itidividiinl
Bir kunlik
Tfirrr^q-
:iylunm:i, min.
foyduianish
indckskic
Dylan ma
t,d,
tud,,
iiidi
htc
so'm
vaqti, kun
hissasi, %
mi
t.l
1|
dkh
di
A
6.25
10,420
4ti,UU
40.3
0,840
0,6
0.7
28,20 28,8
.33.6
в
4,17
4,375
35.97
37.7
1.048
0,4
0.3
11.30 14.4
10.8
Jami:
10.47
14.795
43,2
39.5
0,914
1,0
i.O .39,50 4.3.2
44.4
Jadvalda keltirilgan ma’iumotiar yordamida indekslarni hisobiash 
mumidn.
1. 0 ‘zgaruvchan tarkibli indeks:
, 
S 'i« 'i S
40,3 -10.42 1- 37.7 -4,375 48 6,25 -
h
35,97 Л Л
------------
=
,^----------------- —
^-----------
-----------------------: ----------------------------------— --------------=
s
420
165
Z '""
300 + 150
10,42 -^4,375 
5K5 
450
6,23 -1- 4,17
14,795 
10,42 
14,795 10,42
= 39 ,5 :4 3 ,2 = 0,914 
yoki 91,4%
2. 0 ‘zgarmas tarkibii indeks:
J. =
5Й5
^
48 ■
10,42 + 35,47 ■
 4,375
585
657,53
= 0,89 
yoki 
89 %
3. Tarkibiy siljishiar indeksi:
657,53
450
10,42
14.715
= 4 4 ,4 4 :4 3 ,2 = 1,028 yoki 102,8%
Xuddi shunday natijalarni bir kunlik ayianmaning hissasi 
ko‘rsatkichi orqali ham olish mumkin:
1. 0 ‘zgaruvchan tarkibli indeks:
_ 39,50 
43,2
= 0,914 yoki 91,4%
1 5 3

---

2. 0 ‘zgarmas tarkibii indeks;
У //A 
39 5
j = ^ J _ L = _ _ ^ = 0,S9 voki 89,0%
44,4 
■
3. Tarkibiy siljislitar indeksi;
Г ,4 ^
44,4
= 1,028 yoki 102,8%
«,2
B
l
! indeksiardati foydalanib, kreditdan foydalanish vaqti mut- 
laq o ‘zganshlarini ham hisoblash mumkin: o'zgaaivchan larkibli 
indeksning sur’atidan maxrajini ayirsak, joriy davrda o ‘igan davrga 
iiisbaian kreditdan foydalanish o 'n a c lia vaqti qanclia kunga 
0‘zgarganligi kelib ctiiqadi:
Д/ = 
^
= 39,5 - 43,2 = -3,7 kun.
Endi omillar ta’sirini o‘rganamiz:
1. Kreditdan foydalanish vaqtining o‘zgarishi hisobidan:
A  = 
^ 39,5-44,4 = -4,9 kunga.
2. Tarkibiy siljishlar hisobidan;
Aid = y t u d ,  
=44,4-43,2 = + 1,2 kun
Demak, joriy davrda o'tgan davrga nisbatan kreditdan foydalanish 
o'rtacha vaqti ikkala tarmoq bo‘yicha birgalikda 3,7 kunga qisqargan, 
Bu to'iiq birinchi omil hisobidan amaiga oshgan. Agar ikkinchi 
omil salbiy ta’sir qilmaganda, pa,sayish sur’ati yanada yuqoriroq 
boMar edi (4,9 kun).
Yuqorida keitiiilgan va tahlil qilingan indekslar kredit aylannna.si- 
ning soni bo‘yictia ham hisoblanadi. U indek,slarni hisoblash tex- 
nologiyasiga batafsil to‘xtalmasdan fonmilalarni keltirish bilan chek- 
lanamiz (sababi tushunarii).
!. 0 ‘zgaruvchan tarkibii indeks quyidagi formula bilan hisobla­
nadi:
'’ ■ Z Z ■
z ^ .
2. 0 ‘zgarmas tarkibii indeks:
Z ^ , d ,
1 . П Л
154

---

, 
Z " 'A
Z ".*i
Z f , " Z " A
Z n o d ,
3. Tarkibiy siljishlar indeksi:
, 
E"«*o 
. . S f ’oC'i
Z"X
Kredit statistikasida faqatgina qisqa muddatli emas, balki uzoq 
muddatli krcditlarning sainaradorligiai oVganish bam muhim aha- 
miyatga ega. Uzoq muddatli kreditlar, odatda, ma'Ium bir tad- 
biriami amalga oshirish uchuti beriladi. Masalan, asbob-uskimaiar- 
ni qayta jiboziash, biror-bir yangi mahsulot ishlab chiqarish yoki 
yangi texnologiya asosida mahsulot ishiab chiqarish va h.k.
Kreditning bu turi bo'yicha samaradorlikni o'rganishda olingan 
natija ajratilgan kredit hajmi bilan taqqosianadi: E=Q:K bu yerdan 
0 = E * K. (bu ycrda; Q ~ yiilik ishiab chiqarish hajmi; E ~ samara- 
doriik; K.—kredit razmeri). Ko'rintb turibdiki, ishlab chiqarilgan 
(yoki chiqariladigan) mahsulot hajmi ikki omilga bogMiq: 1) sama- 
radorlik darajasi; 2) kredit miqdori. Demak, ishlab chiqarilgan mah­
sulot hajmining mutlaq o‘zgarishi tabiiy holda ikki omilga bogMiq 
boMadi. Bu omillar ta ’siri statistikada quyidagicha oMganiladi:
AQ-Q,-Q„
a) samaradorlikning o‘zgarishi hisobidan:
Д О -(Е ,-Е „)К ,
b) kredit razmerining o‘zgarishi hisobidan:
Misol. Texnikjihatdan qayta jihozlash tadbiri uchun ikki tarmoqqa 
uzoq muddatli kredit ajratilgan. Birinchi tarmoqqa 88,6 mln.so'm, 
ikkinchisiga — 74 min. so‘m. Davr oxirida foydaning mutlaq oVgarishi 
tegislili ravislida quyidagicha 35,8 va 23,3 min. so‘m.