Stomatologiya propedevtikasi

Ildiz kanalini fosfat-sement bilan plombalash uslubi
Plomba ashyoni kanalga kiritishdan oldin ildiz kanali yaxshilab 
quritilgan boiishi kerak. Igna uchida ozgina fosfat-sement olinadi 
va ildiz kanaliga, uning uchigacha kiritiladi, keyin ignani ildizning 
yarmiga qadar chiqarib hamda aylanma harakat qilinib, yana igna 
uchigacha kiritiladi. Ildizning yuqori qismi suyuq fosfat-sement bilan 
to'ldirilgandan so‘ng sement porsiyasi ancha qattiq qilib tayyorlanadi 
va ildiz kanaliga yana kirgiziladi.
Plomba ashyosi ignaga uncha yopishmasligi uchun sementdan 
yangi porsiya olishdan oldin igna spirt bilan artiladi va fosfat-sement 
kukuniga botiriladi.
Ikliz kanalini kanal toidirgich bilan plombalashda kanal 
toidirgich suyuq fosfat-sementga botiriladi, ildiz kanaliga kiritiladi, 
keyin bormashina yurgaziladi. Shu harakat bir necha marta 
takrorlanadi. Bemoming og‘riqni sezishiga qarab, semtfntning 
qaochabk ildi/ cho‘qqisiga yetgani Jrilinadi va plombalash yakuniga 
ishonch hosil qilinadi.
Paratsin - rezorsin-formaldegid asosida tayyorlanadi. U kukun 
(plastifikatorli rux oksidi) va 2 ta suyuqlikdan iborat. Birinchi suyuqlik
- sintetik rezorsin-formaldegid eritmasi, ikkinchi suyuqlik -
parofomming 10% suvli glitserin qo‘shilgan eritmasi (otverditel). 
Tayyorteufe usuli: shisha plastinkaga har bir suyuqlikni ikki tomchidan 
tomizib, yoniga kukun solinadi. bular shpatel yordamida yaxshilab 
araiaehtmladi, paxta o'ralgan ildiz ignasi va kanal toidirgich bilan, 
kanalga kirgiziladi. ' tp' Siiuw W
-
, С
207

---

Endodent-epoksidningmalhami, qotirgich, toidirgich-bariy 
sulfatidan tashkil topgan, rentgen kontrast xususiyatiga ega.
Endodent mikrokanal larni ham to ‘ ldirishi bilan barcha plomba 
ashyolardan ajralib turadi. Endodent yumshoq ashyo boiib, yomon 
o‘tuvchi kanallarga ham kirgizish mumkin, zaharlik xususiyati 
yo‘q, kimyoviy turg‘un, qotgandan so‘ng cho‘kish qobiliyati yo‘q, 
mexanik baquvvat, 2-3 soatmobaynidaqotadi. Endodent pastasmi 
tayyorlash usuli: shisha plastinkasiga ozroq epoksid va qotirgich 
5:1 nisbatida qo‘yib, bariy sulfatni qo‘shib quyuq pasta hosil 
boiguncha aralashtiriladi. Kanal kanaltoidirgich va kanal ignasi 
bilan toidiriladi.
Gvayakril - rux oksidi kukuni, suyuqligi 6% metilmetakrilat 
gvayakoldagi eritmasi. U yumshoq, yopishqoq, kanalga yaxshi 
kirgiziladi, rentgen kontrastli, bakteriotsid xususiyatlari bor va sekin 
(6 daqiqa mobaynida) qotadi.
Evgedent - plastik qotuvchi pastalarga kiradi, kukun va 
suyuqlikdan iborat. Suyuqlikning asosini evgenol tashkil qiladi. 
Kukun-rux oksidi, bariy sulfati va suyak to‘qimasining qayta 
tiklanishini stim ullovchi kalsiy gidrooksididan tuzilgan. 
Rentgenkontrast kanalga oson kiritiladi, periodontni zararlamaydi. 
Pasta shisha plastinkasida tayyorlanadi. Kukun va suyuqlik 3:1 
nisbatida pasta boiguncha aralashtiriladi va kanalga kirgiziladi, 48- 
72 s mobaynida qotadi.
Zamonaviy tasnif bo‘yicha kanal uchun plomba ashyolari ikki 
guruh-siler va filerga bo iinadi.
Siler-plastik qotuvchi ashyo boiib, birnechaguruhgaboiinadi:
- Rux oksidi va evgenol asosida;
- Epoksid malhami asosida;
- Rezorsin-formalin asosida;
- Shishaionomer sement asosida;
- Gidroksid kalsiy asosida.
Hozirda keng qoilanadigan silerlar: sinkoksievgenol pasta 
(Olmoniya), Grossman pastasi (AQSH), endometazon, estezon, 
propilor, endomet, merpazon (Fransiya), seodent, evgedent 
x(Rossiya) terapevtik stomatologiyada keng qoilanilib kelmoqda.
208

---

Epoksid aralashma asosidagi pastalar: AN-26, An-Plus 
(Angliya), Termasil (AQSH), diaket (Olmoniya), BelAN, endodont, 
intradont-D (Rossiya).
R ezorsin-form aldegid asosidagi pastalar: ex tem pore 
tayyorlanadigan rezorsin-formalinli pasta, paratsin, rezodent 
(Rossiya), foredent (Chexiya), radikskort (Bolgariya), bioplast, 
forfenan (Fransiya).
Shishaionomer sementlar: ketak-endo (AQSH), endo-jen 
(Yaponiya), stiodent (Rossiya).
Gidroksid kalsiy tarkibli pastalar: biokaleks va endokanal 
(Fransiya), tempkanal - Ca (AQSH), silapeks (AQSH), apeksit 
(Olmoniya), apeksdent, eodent (Rossiya). Ulardan tashqari hozirgi 
kunda stomatologik amaliyotida o ‘z munosib o‘mini topgan 
pastalar - krezopasta (Fransiya), №2 (AQSH), trikredent va 
krezodent (Rossiya) mavjud.
Filer (birlamchi qattiq) yoki shtiftlar-plastik qotuvchi pastalar 
(siler) bilan birgalikda ildiz kanalini toidirishda keng qo‘llaniladi.
Shtiftlar tayyorlangan ashyosiga qarab quyidagilarga boiinadi:
- Guttaperchali;
- Kumushli;
- Plastmassali.
Guttaperchali shtift filer sifatida 100 yildan ortiq qoilanilib 
kelmoqda. Guttapercha daraxtidan olinadigan quyuq sok asosan 
Malayziya, Indoneziya va janubiy Amerikada yetiladi, kauchukka 
o ‘xshab ketadi. 3ta k o ‘rinish - alfa, betta, gamma shaklli 
guttapercha aniqlangan. Stomatologik amaliyotida ikkita alfa va 
betta shakllari qoilaniladi.
Stomatologik guttapercha - 59-76% ZnO, 18-22% asosiy 
substansiyadan, 1-15% metall sulfatidan (rentgenkontrast modda) 
1-4% vosk va yelim (plastifikator) dan iborat. Guttaperchaning 
erish harorati yuqori boiib, 64% kirishmaydi va kanalni germetik 
berkitadi. ISO standartlari bo‘yicha asosiy vaqo‘shimcha turdagi 
guttapercha chiqariladi.
Guttapercha har xil hajmda (15dan 140gacha) chiqariladi. 
Standart guttaperchaning uzunligi 28 mm. Qo‘shimcha sifatida
209

---

tayyorlangan guttapercha asos qismida kengaygan, konus shaklida 
boiib, uchiga yaqinlashgan sari torayadi.
Alfa shaklli guttapercha erish harorati past, yuqori cho‘ziluvchan 
va qiziganda yopishqoqligi baland boiadi.