Стратегический анализ и прогнозирование

"Itlar" o'rnatilgan yoki pasayib borayotgan sanoatda cheklangan sotiladigan mahsulotlardir. Bozorda uzoq vaqt davomida ushbu mahsulotlar iste'molchilarning mehrini qozona olmadi va ular raqobatchilardan har tomonlama (bozor ulushi, xarajatlarning hajmi va tuzilishi, mahsulot imiji va boshqalar) sezilarli darajada past bo'ladi, boshqacha qilib aytganda, ular ishlab chiqarmaydi va katta miqdordagi moliyaviy resurslarga muhtoj emas. Bunday mahsulotlarga ega bo'lgan tashkilot maxsus bozorlarga kirib, xizmatlar ko'rsatishni qisqartirish yoki bozordan chiqib ketish orqali daromadni vaqtincha oshirishga harakat qilishi mumkin.
Muammoli bolalar (saroq belgisi, yovvoyi mushuklar) - rivojlanayotgan sanoatda bozorga ozgina ta'sir ko'rsatadigan mahsulotlar (bozor ulushi past). Qoida tariqasida, ular zaif mijozlarni qo'llab-quvvatlash va noaniq raqobat afzalliklari bilan ajralib turadi. Bozorda raqobatchilar ustunlik qiladi. Bozor ulushining pastligi odatda kam foyda va cheklangan daromadni bildirganligi sababli, yuqori o'sayotgan bozorlarda ushbu mahsulotlar bozor ulushini saqlab qolish uchun juda ko'p pul talab qiladi va bu ulushni yanada oshirish uchun, albatta, ko'proq pul talab qiladi.
«Usish- ulush» (BKG) matritsasining asosiy ustunligi shundan iboratki, u nakd pullarning harakati va har bir biznesning investitsion ta’siridagi dikkatini karatadi. Korporatsiyaning moliyaviy resurslarini xujalik birliklari o‘rtasidagi kanday kilib okilona taksimlash mumkin degan savolga javob beradi.
«Jozibalik - pozitsiya» matritsasida xar bir xujalik birligining axvoli tarmokning uzok muddatli jozibaligini kuchini kismining rakobatdagi pozitsiyasini son jixatdan baxolash asosida aniklanadi. Tarmokning jozibaligi - rakobatdagi pozitsiya matritsasi «usish- ulush» matritsasiga karaganda ancha kuchli konseptual asosga egadir.
Xayotiy sikl matritsasi diversiyalangan kompaniyaning turli xujalik birliklarini tarmokning xayotiy sikli boskichlari buyicha taksimlanishini kursatadi.
Ushbu matritsa «Menejment asoslari» kursida batafsil kurib chiqilgan. Undan foydalanishdan asosiy maqsad menejerga firma portfelidagi urta korxonalar urtasidagi moliyaviy oqimlarga bulgan talablarni aniqlashda yordam berishdir.
BKG yondashuv uchta asosiy bosqichdan iborat:
- firma faoliyat soxasini o‘rta korxonalarga bo‘lish va ularning uzoq muddatli istiqbollarini baxolash;
- o‘rta korxonalarlarni matritsa yordamida o‘zaro taqqoslash;
-xar bir o‘rta korxonalarga nisbatan strategik maqsadlarni ishlab chiqish.
BKGning asosiy tavsiyalari:
1. «Sog‘in sigirlar»dan tushgan daromadlarning ortiqcha qismi tanlangan «yovvoyi mushuklar»ni rivojlantirish va rivojlanayotgan «yulduz»larni tarbiyalashga sarflanishi kerak. Uzoq muddatli maqsadlar «yulduzlar»ning pozitsiyalarini mustahkamlash va «yovvoyi mushuklarni» «yulduzlar»ga aylantirishdan iborat bulib, bu kompaniya portfelining jalb qiluvchanligini yanada kuchaytiradi.
2. Uzoq muddatli istiqbollari zaif yoki mavxum bulgan «yovvoyi mushuklar»ni shunday yechintirish kerakki, kompaniyadagi moliyaviy resurslarga bo‘lgan talabning kamayishiga erishish lozim.
3. Tarmoqdagi o‘rta korxonalar «itlar»larga aylanib qolganda kompaniya «xosilni yig‘ib olish», «yechintirish» yoki tugatish yordamida soxani tark etishi kerak.
4. Agar kompaniyaga «sog‘in sigirlar», «yulduzlar» yoki «yovvoyi mushuklar» yetishmayotgan bo’lsa, u xolda portfelni muvozanatlash uchun yon bosib, «yechintirish» kerak buladi. Portfelda kompaniyaning sog‘lom o’sishini ta’minlash uchun yetarli miqdorda «yulduzlar» va «yovvoyi mushuklar» bulishi xamda ularni investitsiyalar bilan ta’minlash uchun «sog‘in sigirlar» mavjud bulishi kerak.
BKG matritsasining asosiy afzalligi turli urta korxonalar uchun moliyaviy mablag‘larni oqimlariga qaratilishi va ushbu oqimlardan korporatsiya portfelini optimallashtirish uchun foydalanilishidir. Ammo BKG matritsasida bir qator kamchiliklar ham bor. Bu ikki ulchamli soddalashtirilgan model bulib, bir qator muxim omillarni xisobga olmaydi. Bozorning kichik qismini egallagan biznes ham juda katta daromad keltirishi va kuchli raqobatli pozitsiyani egallashi mumkin. Xuddi shuningdek, urta korxonalarning jalb qiluvchanligini belgilovchi yagona omil emas.
Ushbu matritsa xam, BKG matritsasi kabi, ikki ulchamlidir, biroq ushbu uzgaruvchilar ko‘plab omillarga bog‘liq buladi.
Urta korxonalarning jalb qiluvchanligi quyidagi to‘rt boskichda baxolanadi:
- menejerlar o‘rta korxonalarning jalb qiluvchanlik mezonlarini aniqlashi orqali;
- aloxida omillarning nisbiy ahamiyatlarini aniqlab;
- menejerlar ayrim tarmoqlarning jalb qiluvchanligini korporatsiya portfeliga qayd qilishi orqali;

• har bir o‘rta korxonalar uchun umumiy baxolarni belgilash orqali.

Mak Kinsey matritsasi