Strategiyalíq menedjment 5230200-Menedjment (tarmaqlar hám tarawlar boyınsha) bakalavr talim bagdarı studentleri ushın oqíw qollanba

Vertikal integraciya 
Vertikal integraciya – sonday usıl, bul usıl járdeminde kompaniya 
texnologiyalıq izbe izlikte óz shıǵıw basqıshlarınan (keyinge integraciya) 
yamasa onıń kiriw basqıshlarınan (aldıńǵa integraciya) ibarat.(7.1.4-sızılma). 

---

86 
7.1.4.sızılma. Texnologiyalıq shınjırdıń basqıshları vertikal integraciya 
baǵdarları
Integraciya tolıq hám tar integraciyalarǵa bóliniwi múmkin. Tolıq 
integraciyada barlıq kiriw yamasa shıǵıw basqıshları birlesedi. Tar integraciyaǵa 
kompaniyanıń kiriw elementleriniń bir bólegin satıp alıwı hám qalǵanarın óz 
kúshleri menen islep shıǵarıwı mısal bola aladı. 
Vertikal integraciyadan paydalanatuǵın kompaniya ádette óziniń tiykarǵı 
dáslepki biznesine tán básekili poziciyanı kúsheyttiriwdi qálewi menen kózge 
túsedi. Buǵan tómendegiler sebep boladı: 
- 
qárejetlerdi tejeu ;
 
- 
integraciyalanıp atırǵan ondiristegi bazar qunınan shetleu;
 
- 
sapanı qadaǵalaudı jaqsılau; 
- 
oz texnologiyasın qorǵau. 
Biraq vertikal integraciyanıń keri tárepleride bar. Olardıń ishinde eń áhmiyetlisi 
tómendegiler: 
- 
artıqsha qárejetler; 
- 
texnologiyalardı tez tezden almastırıw nátiyjesindegi joǵaltıwlar; 
- 
talaptıń azayǵanındaǵı joǵaltıwlar. 
Eger kompaniyanıń sırtqı arzan támiynat negizleri bar bolıp, óz islep shıǵarıw 
kúshinen paydalansa, vertikal integraciya qárejetlerdi kóbeyttirip jiberiwi múmkin. 
Bul kompaniya ishinde básekiniń joqlıǵı sebeplide júz beriwi múmkin bolıp, bul 
onıń sıńar kárxanalarınıń (jetkizip beriwshilerdi) óndiris qárejetlerin azaytıwǵa 
umtıldırmaydı. 
Texnologiya keskin ózergende kompaniyanıń gónergen texnologiyaǵa 
baylanıp qalıw qáwipi payda boladı. Talap turaqlı bolǵanda jokarıraq integraciya 
dárejesi ónim islep shıǵarıwdı isenimlirek qorǵaw hám muwapıqlastırıwǵa imkan 
beredi. Talap turaqsız 
hám azayǵanda 
vertikal 
integraciyada bunday 
muwapıqlastırıw qıyın boladı. Bul basqarıu qunnıń ósiwine keliwi múmkin. Bunday 
sharayatlarda tar integraciya tolıq integraciyaǵa qaraǵanda qáwipsizrek bolıp 
shıǵıwı múmkin. 

---

87 
Sonı da aytıp ótiw lazım, tar integraciya tolıq integraciyaǵa qaraǵanda 
qárejetlerdi kemeyttiriwge imkaniyat beredi. Bul bolsa belgili sharayatlarda 
kompaniyaǵa vertikal integraciyanı keńeytiwge imkaniyat beredi. 
Biraq, ulıwma alǵanda, tar integraciya basqarıw qárejetlerin kemeytiriwi 
múmkin bolsada, ol qárejetlerdi tolıq sapastıra almaydı. 
Kompaniya buǵan keri strategiya sıpatında jetkizip beriwshiler yamasa 
tutınıwshılar menen uzaq múddetli kontraktlardan paydalanıwı múmkin. Ásirese 
bunday baylanıslar kredit májbúriyatlarınan yamasa óndiristi rawajlandırıwǵa 
qoyılǵan girew sıpatında qoyılǵan investiciyalardan paydalanıwda úlken nátiyje 
beredi. Bul basqarıw qárejetlerin asırmay turıp, vertikal integraciya nátiyjege 
erisiwge imkan beredi.