Strategiyalíq menedjment 5230200-Menedjment (tarmaqlar hám tarawlar boyınsha) bakalavr talim bagdarı studentleri ushın oqíw qollanba

«Juldızlar». Úlken salıstırmalı bazar úlesine hám operativ ósiw 
imkoniyayatına iye kárxanalar BKG klassifikaciyası boyınsha «juldızlar» toparına 
kiredi. Sbebi olar joqarı payda hám operativ ósiw boyınsha joqarı dárejeli 
imkaniyatlarǵa iye. Kompaniya óz buyırtpa portfeliniń ónimdarlıǵın asırıwda usı 
xojalıq birliklerine tayanadı. «Juldızlar»dıń bazardaǵı statusın hám bazar úlesin 
inabatqa alsaq, óndiristi keńeyttiriw hám aylanba qarjılarǵa bolǵan mútájligin 
qaplaw ushın olar úlken naq pul kólemin talap etedi. Biraq olar pás qárejetli 
bolǵanlıǵı sebepli úlken naq pul aǵımında támiyinleydi. Bazı biznesler ishki naq pul 
mútájligin ózleri qaplaydı basqalar bolsa, bas kompaniyadan investisiyalardı talap 
etedi. Ádette kúshli bazar abıroyına iye bolıp, ósiw tezligi tómenlep baratırǵan 
biznesler bas kompaniyanıń investisiyaların talap etpeydi. Biraq qáliplesiw 
processinde bolǵan jas «Juldızlar» úlken kólemdegi investisiya kapitalın talap etedi. 
«Sawın sıyırlar». BKG matrisasına muwapıq úlken salıstırmalı bazar úlesine 
iye biznesler áste aqırınlıq penen ósip atırǵan tarmaqlarda jaylasqan bolsa, olar 
«sawın sıyırlar» dep ataladı. Bunday kárxanalar ishki ósiw hám qayta qarjılandırıw 
mútájliklerine qaraǵanda kóbirek naq pul kólemin jaratadı. Usı kvadratlarda 
jaylasqan bizneslerdi «sawın sigirler» dep atalıwınıń eki sebebi bar. 
1) úlken bazar úlesine iyeligi hám tarmaqta sárdarlıǵı sebepli ol joqarı payda 
alıw hám tovar satıwdıń úlken kólemine iye bolıwı mumkin. 
2) 
Belgili tarmaqtıń ósiw tezliginiń joqarı bolmaǵanlıǵı ushın ádette 
hárekettegi operasiyalardan keletuǵın naq pul aǵımı onıń mútájliklerin 
qanaatlandıradı hám bazarda báseki statusın támiyinlew imkanın beredi. 
Búgingi «sawın sıyırlar» bul keshegi «Juldızlar» bolıp, olar áste- aqırınlıq 
penen, tarmaqtaǵı ónimge bolǵan talap toyınıp barǵan sayın joqarı kvadrattan 
tómengige kóship ótken. «Sawın sıyırlar» ósim jaǵınan tómen bolǵan tartımlılıqqa 
iye bolsa da, olar baxalı bizneslerdi ózinde saqlaydı. Olar keltiretuǵın naq pul aǵımın 
jańa qáliplesip atırǵan «Juldızlar»ǵa yamasa «mashqalalı balalar»dan qayta 
jaratılatuǵın «Juldızlar»ǵa investisiya qılınadı. Kishi «sawın sıyırlar»dı bazar 

---

101 
statusın qorǵaw ushın barlıq ilajlardı ámelge asırıw zárúr. Bunda maqset basqa 
biznes birliklerinde paydalanıwı múmkin bolǵan nátiyjeli naq pul aǵımın 
támiynleytuǵın «sawın sıyırlar»dıń bazardaǵı abıroyın qorǵawdan ibarat. Ázzilep 
baratırǵan (sáykes kvadrattıń tómengi oń tárepten orın alıp atırǵan) «sawın sıyırlar» 
qısqarttırıw, joq etiw hám waz keshiw ushın talabanlar esaplanadı. 
«Itler». Salıstırmalı túrde kishi bazar úlesine iye bolıp, ásten ósip atırǵan ósip 
atırǵan tarmaqta jaylasqan biznesler «itler» dep ataladı. Sebebi olardıń ósiw 
perspektivalı anıq emes bazardaǵı abıroyı bekkem emes, nátiyjede payda norması 
tómen. Usı topardıń ázzi biznesleri (sáykes kvadrattıń tómengi oń tárepinede 
jaylasqan) ádette, naq puldıń uzaq múddetli aǵımın támiyinley almaydı. Bazıda olar 
ózleriniń ishki naq pul mútájliklerinde qaplamaydı. Usı sebepli BKG olarǵa 
salıstırǵanda joq etiw hám waz keshiw strategiyasın qollanıwdı usınadı.