Strategiyalíq menedjment 5230200-Menedjment (tarmaqlar hám tarawlar boyınsha) bakalavr talim bagdarı studentleri ushın oqíw qollanba

Ósiw-úles 
matrisasınıń 
kúshli 
hám 
ázzi 
tárepleri. 
Matrisa 
diversifikaciyalasqan kompaniyalar iskerliginiń tartımlılıǵın bahalawdıń jeterlishe 
anıq mexanizmi bolıwına qaramay onıń kemshilkleri bar. 
BKG matrisası boyınsha «Áwmecizliktiń» eki túri bar: 1) waqıt ósimi menen 
«Juldızlar» «Mashqalalı balalar»ǵa aylanadı, sońınan tarmaqtıń ósiwi pátiniń 
ástenlewi menen «itler» toparına ótedi; 2) «sawın sıyırlar» óziniń sárdarlıq qásiyetin 
joǵaltıp, olar da áste–aqırın «itler»ge aylanadı. Basqa strategiyalıq belgiler «sawın 
sıyırlar»ǵa hádden tısqarı kóp investisiyalardıń tartılıwı, «mashqalalı balalar» 
taypasındaǵı bizneslerge qarjılardıń jetispewshiligi, resurslardı kóplep «soraw 
belgisi» taypasındaǵı bizneslerge bólistiriliwi menen baylanıslı. 
BKG ósiw-úles matrisasınıń ayrım kemshiliklerin dúzetiwge imkan beretuǵın 
úlesin GE (General Elektric) kompaniyası konsalting firması «Mc Kinsey and 
Company» menen sheriklikte islep shıqtı. GE óziniń joqarı diversifikaciyalasqan 
portfelin analizlewge urınısları tarmaqtıń uzaq múddetli tartımlı bolıwına hám kúshli 
tárepler kárxananıń básekige shıdamlılıǵına tiykarlanǵan eki ólshemlik toǵız 
kvadratdan ibarat matrisanı jaratıwǵa sebep boldı. Eki ólshem de bir faktorlı emes, 
bir neshshe faktorlardı óz ishinde qamraydı. 

---

103 
Tarmaqtıń uzaq múddetli tartımlılıǵı ózinde bazardıń ólshemin hám ósim 
tezligin, texnologiyalıq talapların, básekiniń keskinligin, tarmaqqa kiriw hám shıǵıw 
tosıqların, máwsimlik hám cikllıq faktorlardı, kapitalǵa mútájlikti, tarmaqta payda 
bolatuǵın qáwip-qáter hám imkaniyatların, tarmaqtıń paydalılıq dárejesin, sociallıq 
hám 
ekologiyalıq 
faktorlardı hám tártiplestiriw imkaniyatların ózinde 
sáwlelendiredi. Tarmaqtıń tartımlılıǵınıń joqarı kórsetkishke iye bolıwı ushın 
kompaniyanı basqarıwda hám diversifikaciya strategiyasında tutqan ornın hám 
áhmiyetin itibarǵa alǵan halda tańlap alınǵan faktorlardın awırlıǵı hám áhmiyeti 
anıqlanadı. Faktorlardıń awırlıqlarınıń jıyındısı 1,0 ge teń boladı. Tarmaqtıń 
tartımlılıǵınıń ólshengen reytingi hár bir faktor boyınsha onıń awırlılıǵınan 
kóbeyttiriw arqalı tabıladı. Bunda faktorlar awırlıǵı shkalası 1den 3ke shekem 
yamasa 1den 10ǵa shekem ózgeredi. Mısalı, bazardıń tarmaq tartımlılıǵı 
faktorlarınan «bazar ólshemi hám onıń ósiw prognozı» faktorınıń ólshengen reytingi 
0,75, usı faktorınıń reytingi 5ti, onıń awırlıǵı 0,15ga kobeyttiriw arqalı tabıladı. 
Kárxananıń kúshli tárepi básekige shıdamlılıqtıń basqa faktorlarınıń sanlı 
ańlatpasın tabıw ushın da usı qatnastan paydalanadı. 
Tartımlılıq reytinginde kompaniya buyırtpa portfelindegi hár bir tarmaq ushın 
esaplanadı.