Strategiyalíq menedjment 5230200-Menedjment (tarmaqlar hám tarawlar boyınsha) bakalavr talim bagdarı studentleri ushın oqíw qollanba

Máwsimlik hám cikllıq faktorlar. Tutınıwıshlar talabı keskin ózgerip 
turatuǵın tarmaqlarǵa salıstırǵanda tutınıwshılar talabı turaqlı tarmaqlar tartımlı. 
• 
Tarmaqtıń paydalılıǵı. Payda norması joqarı hám qısqa múddetli bolǵan 
tarmaqlar tartımlı. 
• 
Sociallıq, siyasıy, nızamlı hám ekologiyalıq faktorlar. Usı tarawlarda 
keskin mashqalalar bar bolǵan tarmaqlar basqalarǵa qaraǵanda tartımlı emes. 
• 
Basqa tarmaqlarǵa salıstırǵanda strategiyalıq muwapıqlıqqa iye tarmaqlar 
tartımlı. 
Kompaniya portfelindegi barlıq bizneslerdiń tartımlılıq dárejesin bahalaw - 
bizneslerdi joqarı yamasa tómen tartımlılıq boyınsha tańlap alıw imkaniyatın beredi. 
Biznestiń tartımlılıǵın anıqlaw boyınsha esap- sanaqlar júdá quramalı hám zerigerli 
bolsa, kompaniya menedjerleri tarmaqtıń tartımlılıǵın «joqarı», «orta» hám «tómen» 
bahalawlar arqalı anıqlawları múmkin. Biraq bunday subyektiv dodalawlardıń 
tiykarlı bolıwı menedjerlerdi tarmaqtı qansha dárejede jaqsı biliwlerine baylanıslı. 
Diversifikaciyalasqan kompaniya jaqsı nátijelerge iye bolıwı ushın onıń túsimlerin 
hám paydasınıń úlken úlesin tartımlıqqa iye tarmaqlarda iskerlik kórsetip atırǵan 
xojalıq birliklerinen alıwı lazım. Bunda tayanısh kompaniyanıń kárxanalarınıń 
paydalılıq dárejesi hám ósiw perspektivaları ortashadan joqarı bolǵan tarmaqlarǵa 
tiyisli bolıwı áhmiyetke iye. Tómen tartımlıqqa iye tarmaqlarda háreket etetuǵın 
xojalıq birlikleri bazarda jeterli baslı abıroyǵa iye bolmasa, olar joǵaltıw hám waz 
keshiw ushın tiykarǵı dawager sanaladı. 
Tayanısh sózler: matrica, BKG matricası, GE BKG matricası, ómirlik cikl 
matricası, tarmaqtıń tartımlılıq reytingi, buyırtpa portfeli, tarmaqtıń (kárxananıń, 
biznestiń) tartımlılıǵın bahalawǵa tásir etiwshi faktorlar. 
 
Qadaǵalaw ushın sorawlar: 
1.Kompaniyanıń hárekettegi strategiyasın belgilew qanday faktorlarǵa 
baylanıslı?
2.Matricalıq analiz járdeminde diversifikaciyalanǵan portfeldi bahalawdı 
túsindiriń. 

---

107 
3.Orta kárxanalar evolyuciyasınıń matricalıq analizi. 
4.Diversifikaciyalanǵan firmanıń strategiyasın anıqlań. 
5. Korporativ strategiyanı islep shıǵıw qanday sırtqı hám ishki faktorlarǵa 
baylanıslı? 
6. Bazarǵa kiriw hám shıǵıw strategiyası haqqında túsinik beriń bering. 
7. Portfel matrisası 
8. Boston konsultativ toparı (BKG) matricası hám onıń abzallıqları,
9. Tarmaqtıń tartımlılıǵı matriacası – kompaniyanıń kúshli tárepleri (General 
Electric–GE) hám tarmaqtıń turmıslıq cikl matrisaları 
10. Portfeldi bahalawdıń BKG matrisasınıń tórt kvadratı. 

---

108