Sun yat-senning siyosiy irodasi

Oriental Renaissance: innovative, 
educational, natural and social sciences
 
 
VOLUME 1 | ISSUE 1 
ISSN 2181-1784
 
240 
w
www.oriens.uz
2021
 February 
 
Inqilobiy partiyasi Xitoy Gomindaniga qayta tashkil etilganligi e’lon qilindi. 1920 yil 
avgust oyida Sun YAt-sen Fujian shahrida joylashgan Guangdong armiyasiga 
Guangdongga qaytishni buyuradi va Guangsi harbiy boshlig‘ini chiqarib yuboradi. 
Noyabr oyida Sun YAt-sen Guanchjouga qaytib keladi va Dharma bayrog‘ini 
ko‘tarib chiqadi. 1921 yil may oyida u Guanchjouda bo‘lib o‘tgan favqulodda 
kongress tomonidan saylangan favqulodda prezident lavozimini egalladi. 1925 yil 12 
martda u Pekinda jigar saratonidan vafot etdi.
Uning vafoti arafasida imzolangan 
vasiyatnomalarga uchta hujjat kiritilgan: “Davlat vasiyatnomasi”, “Oila vasiyati” va 
“Sovet Rossiyasiga xat”. Davlat vasiyatida u 40 yillik inqilobiy tajribani sarhisob 
qildi va shunday xulosaga keladi: “Xalqni uyg‘otish kerak va birgalikda kurashish 
uchun birlashishi kerak”. U “Inqilob”ni chiqardi. Oila vasiyatnomasida kitoblar, 
kiyim-kechaklar va uylar Suong CHing Lingga esdalik sifatida qoldirilishi va bolalar 
undagi inqilobiy merosini meros qilib olishlari talab qilinadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR 
Tadqiqot jarayonida ilmiy bilishning obyektivlik usulidan foydalanildi. Xitoy 
ierogliflari haqida umumiy ma’lumot ta’lim yo‘nalishiga ta’siri obyektiv ochib berildi. 
Xitoy ierogliflarining shakllanish davri tarix nuqatayi-nazaridan tahlil etildi. 
Bekmurotov I. N ., Xitoy yozuvi (iyerogliflari) haqida va J.T. Ziyamuhammedov, 
M.A.Turatova- “Xitoy Tili” nomli kitoblari mantiqiy izchillik va asosiy manba 
sifatida tadqiq qilindi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR 
Sovet Ittifoqiga yozgan esdaliklarida u uchta inqilobiy siyosatni olib borishga 
va antiimperialistik vatanparvarlik, ishga sodiqlikga qat’iy ishonch bildirgan. U 
“umid tez orada qulab tushadi. Sovet Ittifoqi rivojlangan va mustaqil Xitoyni yahshi 
do‘stlari va ittifoqchilari bilan kutib oladi va ikki mamlakat tinchlik uchun 
raqobatlashadi. Ozodlik uchun urushda zulm qilingan millatlar g‘alaba qozonish 
uchun yonma-yon yurishadi” deydi. 1929 yilda uning jasadi Pekindan Nankinga 
Binafsha tog‘iga o‘tkazilgan. 
Xitoy mafkuraviy uyg‘onishida albatta bir shaxs intilishi kam naf beradi, buni 
amalga 
oshirish 
uchun 
esa 
butun 
xalqni 
chorlash 
zarur 
edi. 
Sun
YAt-sen ham o‘zining yoshlik davridan boshlagan mafkuraviy inqilobiy o‘y va 
hayollarini amalga oshirishga kirishdi. 
1894 yilda yosh vatanparvar antimanjurlik inqilobiy tashkilot Xitoy uyg‘onishi 
ittifoqini yaratdi. 
1895 yil 25 oktyabrda Guanchjouda [Kanton] Sin hokimiyatiga qarshi qurolli 
qo‘zg‘alon uyushtiradi. Ammo chiqish muvaffaqiyatsiz tugadi va Sun
YAt-sen YAponiyaga, so‘ngra AQSH va Evropa mamlakatlariga chiqib ketishga 
majbur bo‘ladi. U erda Xitoyda manjurlarga qarshi yangi qo‘zg‘olonlarni tayyorlash 
rejalarini faol ravishda ishlab chiqadi. Londonda Sin hukumati agentlari Sun YAt-
senga tuzoq qo‘yadilar. 1896 yilda uni aldab, Londondagi Manjur diplomatik 

---