Sun’iy urug’lantirishda ishlatiladigan eritmalar, filtrlovchi qog’OZ, tamponlar va salfetkalarni tayyorlash. Reja

Mashg’ulotning maqsadi: Talabalarni spermani saqlash usullari, turli Erkak hayvonlar spermasini muzlatish va uzoq muddatga saqlash, spermani tashish va suyuq azot bilan ishlashda texnika havfsizligi qoidalari bilan tanishtirish.

Kerakli asbob-uskuna va jihozlar: probirkalar yoki 5-8 ml hajmli flakonlar, 50-100 ml hajmli steril shisha bonkachalar, ftoroplast taxtachalari, №1- muhit, №2-muhit, Dyuar idishlari.

Mashg’ulotning borishi: Spermani saqlash usullari spermatozoidlarni yashash muddatlarini uzaytirish va otalantirish xususiyatini saqlab qolish imkonini beruvchi omil, ya’ni ulardagi modda almashinuvi jarayonlarini susaytirishga asoslangan. Hozirgi vaqtda qisqa muddatli (+2-4°S haroratda) va uzoq muddatli (suyuq azotda -196^oS haroratda) saqlash keng joriy yetilgan.

Buqa va qo’chqor spermasi +2-4°S haroratda saqlash uchun maxsus muhitlar va sutli suyultirgichlarda suyultirilib, spermatozoidlar faolligi yana bir bor tekshiriladi va keyin qadoqlanadi.

Xona haroratida saqlanayotgan spermada modda almashinuvi mahsulotlarining to’planib qolishi spermatozoidlarga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Shuning uchun spermani baholash, suyultirish, qadoqlash va +2-4°S gacha sovitish ishlarini tezroq bajarish lozim. Spermani juda tez sovitish ham «harorat shoki»ga sabab bo’lishi mumkin. Odatda sperma suyultirilgandan keyin hona haroratida 20-80 daqiqa saqlanadi va shu vaqt ichida qadoqlanadi.

Buqalar spermasi bir marta ishlatiladigan 1,2 hajmli steril poliyetilen ampulalarga yoki flakonlarga 3 ml.dan qadoqlanadi.

Qo’chqorlar spermasi probirkalarda yoki 5-8 ml hajmli flakonlarda qadoqlanadi. Sperma solinadigan idishlar to’lg’azilgandan keyin ularning uchi qizdirilgai elektr dazmol yoki elektr kavsharlagich bilan yopiladi. Flakonlarning og’ziga esa steril tiqin qo’yilib, rezina halqa yordamida yetiketika qistiriladi. Qadoqlangan sperma 2-3 soat davomida sekin-asta +2-4°S haroratgacha sovitiladi.

Quchqorlarning qadoqlangan spermasi 1-15 daqiqa xona haroratida saqlanadi. Ampula va flakonlar bir qavat paxta bilan o’raladi, poliyetilen yoki rezina xaltachalarga joylashtirilib, germetik tarzda yopiladi va asta-sekin elektrosovitgich yoki muz solingan termosda +2-4°S gacha sovitiladi. Bunda sperma atrofiga va ostiga muz bo’lakchalari qo’yilishi kerak. Termosdagi muzning yerishidan hosil bo’lgan suv tukib turiladi va o’rniga yana muz qo’yiladi. Sperma doimiy haroratda saqlanishi kerak. Haroratning u yoki bu tomonga o’zgarishi spermatozoidlarning yashovchanligiga salbiy ta’sir ko’rsatadi.

Buqaning suyultirilgan, +2-4⁰S haroratda saqlangan spermasi bilan sigir va g’unojinlarni sun’iy urug’lantirish uchun spermatozoidlarning faolligi 7 balldan past bo’lmagan holda uch kun davomida ishlatilishi mumkin. Quchqorlarning spermasi undagi spermatozoidlar faolligi 8 balldan past bo’lmagan holda 2 kun ichida, ba’zan esa 36 soat davomida ishlatiladi.

Ayg’irlar spermasini +2-4°S haroratda saqlash uchun sperma suyultirilib, spermatozoidlarning faolligi takror tekshirilgandan so’ng, 50-100 ml hajmli steril shisha bonkachalarga qadoqlanadi. Bonkachalar tiqinlar bilan berkitilib, rezina halqa bilan mahkamlanadi. Sperma solingan xaltacha uch qavat doka yoki poliyetilen xaltachalarga joylashtirilib, muz solingan termosga qo’yiladi. Ayg’irning +2-4°S haroratda saqlangan spermasi 8 soat ichida ishlatilishi lozim.

Erkak cho’chqa spermasi GXSS yoki GXS muhitlarida suyultirilib spermatozoidlar faolligi baholanadi. Sperma shisha kolbalarga yoki poliyetilen flakonlarga quyilib, selofan yoki pergament qog’ozi bilan nogermetik holda yopiladi va qorong’i joyda +16-20^oS haroratda saqlanadi. Bunga nisbatan pastroq haroratda (+6°S dan past emas) saqlash uchun sperma GXPSTS yoki GXPTS muhitlarida suyultiriladi.

Musbat haroratlarda saqlangan sperma ona cho’chqalarni urug’lantirish uchun uch kun davomida ishlatilishi mumkin. Spermatozoidlar faolligi esa 6 balldan past bo’lmasligi kerak. Spermatozoidlar uch kundan keyin ham to’g’ri harakatga ega bo’lsada, ularning otalantirish xususiyati keskin pasayadi. Spermani saqlashda bu qisqa muddat sun’iy urug’lantirish ishlarida qiyinchiliklar tug’diradi hamda spermani tashish uchun transport ajratilishini talab yetadi.

Hozirgi kunda spermani past haroratda (suyuq azotda -196°S haroratda) muzlatilib uzoq muddatlarga saqlash usuli keng qo’llanilmoqda. Muzlatilgan sperma yillar davomida o’zining otalantirish xususiyatini saqlaydi.