«сув сарфини улчаш иншоатларидан фойдаланиш графигини ишлаб чикиш»

4-rasm. Suv tashlamali suv o‘lchash 
posti. 
Yuqori aniqlikdagi o‘lchashlarga erishish sharoitlari: 
P  H 
max
; 
0,1b  H  0,3b; 
Q
max 
 6 
Q
min 
Suv tashlamaning asosiy o‘lchamlarini tayorlash xatoligi uchburchak suv 
tashlama yon tomondagi chegaralar o‘rtasidagi burchak, suv tashlama 
bo‘sag‘asining eni b esa ±1% dan, qolgan o‘lchamlari ± 2% dan oshmasligi kerak. 
Suv o‘lchash reykalari standart bo‘lishi kerak. Ularning nol belgilari suv tashlama 
bo‘sag‘asining noliga teng bo‘lishi kerak. Suv tashlamaning chegaraviy qismlari 
to‘g‘ri, bir tekis, toza va silliq bo‘lishi kerak. Bu talablar svarka qilingan, ulangan 
joylarga uchma-uch kelgan joylarga xam tegishlidir. Barcha metaldan yasalgan 
konstruksiyalar sirti 3 martadan bo‘yalgan bo‘lib, ular suv va korroziyaga chidamli 
bo‘yoq bo‘lishi shart. 
Suv tashlamalarni o‘rnatish. Suv tashlamani o‘rnatayotgan paytda suv 
tashlama teshigi ko‘ndalang kesim o‘qi suv oqimining bo‘ylama o‘qi bilan to‘g‘ri 
keladi. Suv tashlama devori vertikal bo‘lishi kerak va kanal bo‘ylama o‘qiga 
perpendikulyar bo‘ladi. Suv tashlama bo‘sag‘asi aniq gorizontal bo‘lishi zarur. Suv 
tashlama biqinidagi chegaradan to kanal yon bag‘irlarigacha bo‘lgan masofa suv 
oqimining maksimal chuqurligidan H
max
dan katta bo‘lishi kerak. Suv tashlamani 
ish jarayonida uning tubidan yon tomonidan suvning oqib chiqib ketish bo‘lmasligi 
kerak. Suv tashlama o‘rnatiladigan to‘sib turuvchi devorlar temirbeton plita, qattiq 
beton va boshqalardan tayorlanadi. 
O‘zan yonbag‘ridagi devorlarning o‘lchami shunday bo‘lishi kerakki, 
kanalning ko‘ndalang kesimini zaxira bilan qoplab, yuvilish, o‘zan yon tomondan 
suvning sizilib chiqishiga yo‘l qo‘yilmasligi kerak. 
Devorlar qalinligi tuzilishiga oid materiallarga va tushadigan yukga mos 
ravishda qabul qilinadi. 
Suv tashlama o‘rnatiladigan kanal uchastkasi to‘g‘ri chiziqli bo‘lib, 
ko‘ndalang kesim simmetrik ksimli bo‘lishi kerak. Suv tashlamadan yuqoridagi 
uchastkada kanal betonlanadi ( 5...10) V suv tashlamaga nisbatan 
Suv tashlamadan pastdagi kanal uchastkasida maxalliy materiallar yoki 
(2...3)h
q.b
masofaga beton yotqiziladi. 
Suv tashlama orqali o‘tgan suv sarflarini o‘lchash. 

---

12 

Suv sarfini xisoblash qo‘yidagi formulalar yordamida amalga oshiriladi: 
Tomson suv tashlamasi qo‘yidagi bog‘lanish bo‘yicha: 
Q  1.400 H 
2
CHipoletti suv tashlamasi qo‘yidagi bog‘lanish bo‘yicha: 
Q  1900 в * H 
Ivanova suv tashlamasi qo‘yidagi bog‘lanish bo‘yicha: 
Q  1900
 в  н в 
* Н 
 в  0,25Н 
Bu yerda: N- qo‘yiladigan qatlam balandligi,m, K-1,4- m
3
/s da, K=1400 - l/s; 
Q–suv sarfi, K
1
=1900 da - l/s, K
1
= 1,9 da – m
3
/s. 
Suv tashlama ustidan oshib oqayotgan suv balandligini standart lineyka 
(reyka) yordamida amalga oshiriladi, u yuqori bef tomonidan suv tashlamaga 
maxkamlanganbo‘lishi kerak.