Suv va eritmalar. Tabiatda suv. Suvni tozalash. Suvning fizik va kimyoviy xossalari. Dispers

Biologik sistemalarda osmos va osmotik bosimning ahamiyati

Osmos hodisasi ko’pgina kimyoviy va biologik jarayonlarda muhim ahamiyatga ega. Osmos hujayra va hujayralararo tuzilishga suvning kirishini ta’minlashda va organlarning aniq shakllarini saqlashda osmotik bosim katta rol o’ynaydi. Odamning biologik suyuqliklari-qon, limfa, to’qimalardagi suyuqliklar – NaCl, KCl, CaCl₂ larning va oqsil, uglevodlar, nuklein kislotalar hamda eritrotsit, leykotsit, trombotsitlarning suvdagi eritmalaridir. Ularning umumiy ta’siri biologik suyuqliklarning osmotik bosimini belgilaydi. Odam qonining osmotik bosimi 37⁰ С da 780 kPa (7,7 atm) ni tashkil etadi. Xuddi shunday bosimni 0,9 % li NaCl ning suvli eritmasi ham hosil qiladi. Shuning uchun bu eritma qon bilan izotonik bo’ladi (fiziologik eritma). Osmos hodisasi tibbiy amaliyotda keng ishlatiladi. Masalan: jarroxlikda gipertonik bog’ich (NaCl ning 10% li gipertonik eritmasi bilan xo’llangan marli) keng ishlatiladi. Osmos qonuniga muvofiq jarohatlardagi suyuqlik marli orqali tashqariga chiqadi, buning natijasida jarohat yiringdan doimiy tozalanadi. Achchiq tuz MgSO₄ ∙ 7H₂O va glauber tuzi Na₂SO₄ ∙ 10H₂O ning surishtiruvchi ta’siri ham osmos hodisasiga asoslangan.

Masalalar
1. 25⁰C da suv bug’larining to’yingan bug’ bosimi 3,166 kPa ga teng. Shu temperaturada 5 % li karbamid (CO(NH₂)₂) ning suvdagi eritmasi ustidagi to’yingan bug’ bosimini aniqlang.
Yechish: P₁ = N₁ ∙ P₀ dan erituvchining mol ulushi (N₁) ni hisoblash mumkin. 100 g eritmada 5 g CO(NH₂)₂ (M=60) va 95 g suv (M = 18) bor. Karbamid va suvning miqdorlari mos ravishda:
n₂ = mol; n₁ = mol ga teng. .
Demak, P₁ = 0,985 ∙ 3,166 = 3,119 kPa.
2. Tarkibida 250 g suv va 54 g glukoza (C₆H₁₂O₆) bo’lgan eritma qanday temperaturada kristallanishini hisoblang. K_Kr = 1,86.
Yechish: м; ∆t_muz= K ∙ C_м dan t_muz= 1,86 ∙ 1,2 = 2,23⁰C.
Demak, eritma -2,23^oC da muzlaydi.
3. 100 g dietil efirida 8 g noma’lum modda eritilishidan hosil bo’lgan eritma 36,86⁰C da qaynaydi. Toza efirning qaynash temperaturasi 35,6⁰C ga teng bo’lsa, erigan moddaning molekular massasini aniqlang. K_eb=2,02.
Yechish: ∆t_qay = 36,86 – 35,6 = 1,26⁰C
∆t_qay = K_eb ∙ C_м dan dan g/mol.
4.17,64 g noelektrolit modda suvda eritildi va eritmaning hajmi 1000 ml gacha yetkazildi. Bunda erimaning osmotik bosimi 20⁰C da 2,38 ∙ 10⁵ Pa ga teng bo’ldi. Noelektrolitning molyar massasini aniqlang.
Yechish: g/mol.
5. 12.42 g modda namunasi 500 ml suvda eritildi. Olingan eritmaning bug’ bosimi 20⁰C da 3732,7 Pa ga teng. Shu temperaturada suv bug’larining bosimi 3742 Pa ga teng bo’lsa, erigan moddaning molyar massasini aniqlang.
Yechish: ; ∆P = 3742 – 3732,7 = 9,3 kPa.
mol; u holda erigan moddaning molyar soni
mol. dan g/mol.