T. C. Erciyes üNİversitesi sosyal b

 
 
 
 
 
 

---

4 
 
 
 
 
I. BÖLÜM
 
MEVLÂNA VE MATURÎDÎ’NİN HAYATI VE ESERLERİ
 
A- MEVLÂNA, HAYATI VE ESERLERİ
Asıl adı Muhammed, lakabı Celâleddin
1
olan Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî
2
, 
30 Eylül 1207
3
tarihinde Horasan’ın (bugün Afganistan sınırları içinde yer alan) 
Belh
4
şehrinde dünyaya gelmiştir. Babası Hüseyin Hatibî oğlu Muhammed’dir, 
Bahaüddin Veled olarak bilinir. Sultanu’l-Ulema lakabıyla meşhur bir âlimdir ve 
Belh şehrinin ileri gelen şahsiyetlerindendir.
5
Annesi, Belh Emiri Rükneddin'in kızı 
Mümine Hatun’dur.
6
Mevlâna beş yaşındayken, babası Bahaüddin Veled, Belh’ten 
1
“Tezkere sahiplerine göre adı Muhammed, lakabı Celâleddin’dir. Bütün tarihçiler onu bu lakab ve 
adla tanırlar. Celâleddin isminden başka Khûdavendgâr lakabıyla da anıp söylerler. “Khûdavendgâr 
sözü, Sultanül Ulema Baha-i Veled’in Celâleddin’e taktığı isimdir.” Bediüzzaman Füruzanfer, 
Mevlâna Celâleddin
, (Çev.: Feridun Nafiz Uzluk), MEB Yay., İstanbul, 2004, s. 63. Aynı konuda 
bkz.: Tahir’ül Mevlevî, Şerh-i Mesnevî, Şamil Yay., II. Baskı, İstanbul, I. Cilt, s. 19. Feridun 
Sipehasalar, Risale-i Sipehsalar, Rumi Yay., İstanbul, 2005, s. 34. Ahmed Eflâkî, Menâkibu’l-
Ârifîn
(Ariflerin Menkıbeleri), (Çev.: Tahsin Yazıcı), Kabalcı Yay., İstanbul, 2006, s. 67. Şefik Can, 
Mevlâna, Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri,
Ötüken Yay., V. Baskı, İstanbul 2004, s. 31.
2
“Rûmî, Mevlâna’nın nisbesidir. Anadolu’ya “Diyâr-ı Rûm” dedikleri için Rûmî, Anadolulu 
demektir.” Mahmud Esad Coşan, Tarihî ve Tasavvufî Şahsiyetler, Server İletişim, İstanbul, 2008, s. 
121-122. Aynı konuda bkz.: Can, Mevlâna, Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri, s. 31-32. Füruzanfer, 
Mevlâna Celâleddin,
s. 68-69. Mevlevî, a.g.e., s. 19. Ali Nihat Tarlan, Mevlâna, Hareket Yay., 
İ
stanbul, 1974, s. 9-10. Feridun Nafiz Uzluk, “Başlarım Ulu Tanrı’nın Adıyla”, Mevlâna 
Araştırmaları-2, Editör: Prof. Adnan Karaismailoğlu, 2008, Ankara, s. 300-301.
3
Genel kabul 1207 olmasına rağmen doğum tarihiyle ilgili muhtelif rivayetler karşımıza çıkmaktadır. 
Bkz.: Mevlâna, Fî Hi Mâ Fîh, Çev.: Abdülbaki Gölpınarlı, İnkılap Yay., İstanbul, 2008, 44. Bölüm, 
s. 148. Can, a.g.e., s. 31, Gölpınarlı, a.g.e., s. 44. Füruzanfer, a.g.e., s. 68. Uzluk, a.g.m., s. 309.
4
Emel Esin, “VI. Yüzyılda Türk Hakanlığına İlhakından İslam’a Kadar Belh’in Kültür ve Sanat 
Tarihçesi”,
Mehmet Önder, Mevlana’nın 700. Ölüm Yıldönümü Dolayısıyla Uluslar arası Mevlâna 
Semineri,
15-17 Aralık 1973, Bildiriler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1973. s. 176-
215.
5
Can, Mevlâna, Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri, s. 31.
6 Selahaddin Hidayetoğlu, Mevlâna Celâleddin Rûmî, Hayatı ve Şahsiyeti, Konya İl Kültür Turizm 
Müdürlüğü, 1989, Konya. Can, Mevlâna, Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri,  s. 33

---

5 
göç kararı alır.
7
Tarih, yaygın şekilde 1212 olarak bilinmektedir.
8
Kaynakların 
zikrettiğine göre göç yolu şöyledir: Önce Nişabur’a seyahat ederler. Burada 
Ferîdüddîn-i Attâr ile karşılaşırlar ve Attâr, Mevlâna’ya Esrarnâme adlı kitabını 
hediye eder. Bunları özellikle belirtiyoruz, çünkü Mevlâna’nın tasavvuf anlayışında 
bu isimlerin ve eserlerinin etkisi mutlaktır. Hatta Attâr’ın Mevlâna için babası 
Bahaüddin Veled’e, “Umarım ki yakın zamanda senin bu oğlun âlemde yanan 
gönüllere ateş verir.” dediği nakledilir.
9
Nişabur’dan sonra Bağdat’a varırlar. 
Bağdat’ta Şehabeddin Sühreverdi ile görüşürler. Fürzanfer onların Bağdat’ta üç 
günden fazla kalmadıklarını söylemektedir.
10
Eflâkî, Bağdat’tan hareket etmeden 
önce, Moğol ordusunun Belh’e girdiği ve şehri yapma ettiği haberinin Bahâ Veled 
ve ailesine ulaştığını kaydeder.
11
Hac farizası amacıyla Kûfe’ye ve oradan Mekke ve 
Medine’ye uğrayan Bahaüddin Veled ve ailesi, daha sonra Şam’a geçer. Burada 
Muhyiddîn-i Ekber (Arabî) ile görüşüp sohbet ettikleri söylense de Mevlâna’nın 
biyografi yazarlarında bu bilgiye rastlayamadık. Belli olmayan bir süre Şam’da 
kaldıktan sonra Halep üzerinden Malatya’ya, oradan da Erzincan’a geldiği, burada 
dört yıl kaldığı ve bu dönemde Erzincan diyarının Mengücek hanedanının başkenti 
olduğu kaydedilen bilgiler arasındadır.
12
Buradan sonra o zamanlar Konya’ya bağlı 
olan Larende’ye (Karaman’a) ulaşırlar. Vali Emir Musa’nın yaptırdığı medresede 
yedi yıl kalırlar
13
ve Mevlâna burada Gevher Hatun’la evlenir. Füruzanfer’in 1225 
olarak kaydettiği bu tarihte Sultan Veled dünyaya gelir. Sultan Alâaddin 
Keykubat’ın ısrarlı davetleri üzerine Konya’ya gelen Bahaüddin Veled, 1231 yılında 
burada vefat eder.
14
Babasının ölümünden bir yıl sonra talebesi Burhaneddin 
Muhakkık Tirmizî, Mevlâna’yı ziyarete gelir. Onun mürşidi olur ve Mevlâna, onun 
7
Bahaüddin Veled’in göç kararı ile ilgili de muhtelif rivayetler için bkz.: Eflâkî, Menâkibu’l-Ârifîn , 
s. 70-71,73. Can, Mevlâna, Hayatı, Şahsiyeti, Fikirleri, s. 33. Füruzanfer, Mevlâna Celâleddin,  s. 
79,80, 81,82. Sipehsalar, Risale-i Sipehsalar, s. 36-37. Fuad Köprülü, Türk Edebiyatı’nda İlk