T o s h k e n t davlat a g r a r u n IV e r sit e t I s. Avezba y ev, T. Karabayeva
Loyihani ko‘rib chiqish va tasdiqlash
Download 82.64 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- YE RDA N FO Y D A L A N ISH H UQ UQ INI B E R U V C H I D A V L A T AKTI
- 11. Loyihani amalga oshirish
- Nazorat savollari
- XOJALIKDA ICHKI YER TUZISH ^ I. Xojalikda ichki yer tuzish loyihasining mazmuni va vazifalari
- II. X o‘jalikda ichki magistral yo‘llarni, suv xo‘jaligi va boshqa um um xo‘jalik aham iyatiga ega injenerlik inshootlarini va o b ’ektlarini joylashtirish.
8. Loyihani ko‘rib chiqish va tasdiqlash X o'jaliklararo yer tuzish ishlari natijasida ilmiy asoslangan loyiha tuziladi. Loyiha tarkibiga quyidagilar kiradi: chizma qism - loyiha plani va boshqa kerakli chizmalar; yozm a qism - loyihaning tushuntirish xati, iqtisodiy va huquqiy asoslash bo'yicha m a’lumotlar va hujjatlar hamda xo'jaliklam ing yer turlari maydonlari ko'rsatilgan yer eksplikatsiyasi. Loyiha har tomonlama chuqur asoslangan bo'lishi va huquqiy m e’yorlarga mos kelishi kerak. X o'jaliklararo yer tuzish loyihalarini huquqiy kuchga kiritish (ulami k o 'rib chiqish, kelishish va tasdiqlash) quyidagi tartibda olib boriladi. Loyihaviy yyechim barcha manfaatdor yer egalari, mulkdorlari, yerdan foydalanuvchilar va tashkilotlar bilan oldiniga tayyorgarlik ishlari davrida, keyin loyihalashga topshiriqni tayyorlashda va nihoyat loyihaning oxirgi yyechimini ishlashda kelishiladi, Loyihachilar loyiha hujjatlarini tasdiqlash to'g'risidagi qarom i tayyorlashadi va uni loyiha bilan birga tuman yer tuzish xizmatiga berishadi. Tuman yer tuzish xizmati loyiha tavsiyalarining asoslanganliklarini va ulam ing harakatdagi qonunlarga mosligini tekshiradi. YE RDA N FO Y D A L A N ISH H UQ UQ INI B E R U V C H I D A V L A T AKTI 7. Mahalliy davlat hokimiyati organlarining, ular huquqlari doirasidan kelib chiqib qabul qilgan farmoyishlari (qarorlari). 8. Sud qarorlari. 9. Yer uchastkasini kim oshdi savdosida yoki tanlov asosida olgan- ligi haqidagi guvohnomasi. 10. Yer uchastkasiga undagi savdo va maishiy xizmat ob’ektlari bilan birgalikda xususiylashtirilganda b o ‘lgan huquqga davlat orderi. 11. O'zbekiston Respublikasida faoliyat ko'rsatayotgan diplomatik vakolatxona va xalqaro uyushmalaming egallab turgan yer uchastkalari bilan imoratlariga bo'lgan mulklarni olganligi, sotganligi haqidagi shartnoma (guvohnoma). 12. Xorijiy huquqiy va jism oniy shaxslaming qonun hujjatlari asosida yashash joylarining yer uchastkalari bilan oldi-sotdi (mulk huquqini olganligi) shartnomasi. 13. Oldi-sotdi, almashtirish, hadya etish, imorat va inshootlar rentalari, turar joylarini umrbod saqlash m aqsadida o 'rab olish shartnomalari 14. Yer uchastkasini garovga (ipoteka) qo'yish yoki unga huquqi haqidagi shartnoma. 15. Yerlarga egalik va foydalanish huquqlarining tugatilishi haqidagi mahalliy hokimiyat organlarining farmoyishlari (qarorlari). 16. Yemi (belgilangan tartib asosida) ajratish va qaytarib olish haqidagi materiallar. 17. Yer kadastrining belgilangan qoida asosida materiallari. 18. Yer uchastkasining belgilangan qoidaga asosan kadastr xizmati tomonidan tasdiqlangan plani. Yer uchastkalariga bo'lgan huquqlar davlat ro'yxatiga olinganligi to 'g 'risid a guvohnoma beriladi. Uning mazmuni quyidagilardan iborat bo'ladi: y e r uchastkasiga bo ‘Igan huquqni olgan shaxs to 'g ‘risidagi т а ‘lumot- lar; ye r uchastkasining tavsift (yerlam ing toifasi, foydalanish maqsadi, yer turlari, maydoni. birgalikda egalik qilish yo k i foydalanish ulushi, chegaralari, kadastr tartib raqam i va boshqa tavsifnomalarij; ye r uchastkasi berish to ‘g ‘risidagi shartnoma talablariga, y e r uchast kasini saqlash vazifalari va servitutlarga oid та ’lumotlar; vakolatli organlam ing yer uchastkasini davlat y o k i ja m o a t ehtiyojlari uchun ajratib olish mintaqasiga kiritish to 'g ‘risidagi qarorlari; qonun xujjatlarida belgilangan boshqa та 'lumotlar. Yuridik va jism oniy shaxslarning y er uchastkasiga bo'lgan huquqi joyning o'zida chegaralar belgilanganidan, yer uchastkalarining planlari (chizmalari) va tavsiflari tuzilib, yer uchastkalariga bo'lgan huquqni tasdiqlovchi hujjatlar davlat ro'yxatiga olinganidan keyin vujudga keladi. Guvohnomaga yer uchastkasining chegaralari chizmasi (plani) ilova qilinadi. Unda quyidagilar ko'rsatiladi: chegaralarning burilish nuqtalari, ulam ing tartib raqamlari, chiziqlar uzunliklari; gidrografiya tarmoqlari elementlari (daryolar, ko‘llar) va uchastkaning chegaralari hisoblangan chiziqli ob’ektlar (yo'llar, kanallar va boshq.); berilayotgan yer uchastkasi chegarasi ichidagi (begona yerdan foydalanishlar) boshqa mulkdorlar, egalar va foydalanuvchilar yer uchastkalarining chegaralari va kadastr tartib raqamlari; yerlardan foydalanish cheklangan yoki maxsus foydalanish tartibi o'm atilgan hududlar (mintaqalar) chegaralari va tartib raqamlari; uchastka qismlaridan foydalanish bo'yicha boshqa huquqiy va jism oniy shaxslarning huquqlari bilan cheklangan hududlar chegaralari. Chizma masshtabi yer uchastkasining shaklidan kelib chiqib, unda chegaralarning burilish nuqtalarini ko'rsatish mumkinligini hisobga olib, tanlanadi. Chizma ikki nusxada tayyorlanadi. Asosiy nusxa guvohnoma ro'yxatga olingan joyda saqlanadi. Guvohnomadagi barcha m a’lumotlar tushda yoki yozuv mashinkasida (kompyuterda) yoziladi. Yer uchastkasini qishloq xo'jaligi maqsadlari uchun ijaraga berganda ijaraga beruvchi va ijarachi orasida "Ijara shartnomasi" tuziladi, u yer uchastkasidan foydalanish huquqini beradi. Shartnomaga "Ijaraga beriladigan yerlaming plani" va yerlar eksplikatsiyasi ilova qilinadi. 11. Loyihani amalga oshirish Yer tuzishda faqat tasdiqlangan va harakatdagi yer qonunlariga mos loyiha amalga oshiriladi. Uni amalga oshirish yer uchastkasini joylarda ajratish (loyihani joyiga ko'chirish) va mulkchilik, egalik qilish, foydalanish yoki ijara huquqini beradigan hujjatlar olinganidan keyin boshlanadi. Loyihani amalga oshirish quyidagilami o 'z ichiga oladi: y e r egalari, yerdan foydalanuvchilar, ijarachilar о ‘zlariga berilgan yer uchastkalari va uchastkada joylashgan boshqa ko'chm as vositalardan foydalanish maqsadlarini va belgilangan cheklashlar va majbu- riyatlarni hisobga olib, о 'z vaqlida foydalanishga о ‘tishini; belgilangan muddatlarda loyihada ko'zda tulilgun barcha hududni injenerlik jihozlash, irrigatsiya, melioratsiya, qurilish kabi va yer egaliklari, yerdan foydalanishlar chegarasi ichidagi va tashqarisidagi tadbirlam i bajarishni; jo y la rd a chegaralarning va chegara be/gi/arining saqlanishini ta 'minlashni. X o'jaliklararo yer tuzish loyihasida ko'zlangan tadbirlami amalga oshirish hamma vaqt ham faqat yer uchastkasidan ruxsat etilgan foydalanishga o'tishdan iborat bo'lmaydi va hamma vaqtda ham yer uchastkasini berish va ajratishdan keyin darhol bajarilishi mumkin emas. Murakkab vaziyatlarda qishloq xo'jalik korxonalarida xo'jaliklararo yer tuzish keng hududlarda. yerlami sug'orish va melioratsiyalash sharoitlarida yoki katta maydonda noqishloq xo'jalik yerdan foydalanishlarini joylashtirishda o'tkazilganida, loyihani joylarga ko'chirish vaqtidan boshlab, tadbirlami joriy etish muddatlarini ko'rsatib. loyihani amalga oshirish rejasini tuzish maqsadga muvofiq bo'ladi. Noqishloq xo'jalik yerdan foydalanishlarini tashkil etishda loyihaviy chegaralardagi yerdan foydalanishga o'tish muddatlari, agar ular qurilish bilan bog'liq bo'lsa, uzoq bo'lishi mumkin. Yer tuzish loyihasida ko'zlangan tadbirlam i amalga oshirish qonunchilik m e’yorlari bilan moslashtirilgan taqvimiy reja bilan tartibga solinishi mumkin. U o 'z ichiga quyidagilami olishi mumkin: uchastkadan foydalanishga o'tish muddatlari; yerlami o'zlashtirish, yaxshilash, muhofaza va himoya qilish; qishloq x o 'ja ligi ishlab chiqarishining yo'qotishlarini, yer egalari va yerdan foydalanuvchilaming zararlarini qoplash; yer berilishi shartlarini bajarish; mavjud shakllarda hududni qayta tashkil etish (zarurat bo'yicha) va boshq. Eng ahamiyatli masala, xo'jaliklararo yer tuzish loyihasini amalga oshirish natijasida yem ing to'xtovsiz foydalanilishi, korxona esa o 'z vaqtida mahsulot ishlab chiqarish bo'yicha o 'z vazifalarini bajarishi hisoblanadi. Nazorat savollari 1. X o 'ja lik la ra ro y e r tu z ish n i o 'tk a z is h d a q a n d ay v a z ifa la r b a ja rila d i9 2. X o 'ja lik la ra ro y er tu z is h d a ish la b c h iq a rish ja ra y o n i n im a . u o 'z ic h ig a n im a la rn i o la d i? 3. X o 'ja lik la ra ro >er tu z is h d a ta y y o rg a rlik ish la rin in g v a z ifa la ri va m a z m u n i q a n d a y ? A. Y er tu z ish ta y y o rg a rlig i o 'z ic h ig a n im a la rn i o la d i0 5. D ala y er tu z ish iz la n ish la ri q a n d a y rasm iy la sh tirila d i v a n im a la rd a n iborat b o 'la d i? 6. L o y ih ala sh ucliu n to p s h iriq n in g m a z m u n i q an d ay ? 7. X o 'ja lik la ra ro y e r tu z is h lo y ih a sin i k o r i b ch iq ish v a ta sd iq lash tartib i q a n d a y '1 8 X o 'ja lik la ra ro y e r tu z is h lo y ih a si q a n d ay q ilib jo y la rg a k o c h ir ila d i 9. Y erg a b o 'lg a n m u lk c h ilik h u q u q in i b cru v ch i h u jja tla r q a n d a y ra sm iy la sh tirila d i0 10. X o 'ja lik la ra ro y er l u / i s h lo y ih a si q a n d ay a m a lg a o s h irila d i9 11. T u m a n la r va y e r m a ss iv la rin in g q an d ay s h a ro itla ri v a x u su siy a tla ri q ish lo q x o 'j a lik k o rx o n a la rid a . fe rm e r x o 'ja lik la r id a x o 'ja lik la ra ro y e r tu z is h d a h iso b g a o lin ad i? 12. Q ish lo q x o 'ja lig i y e r e g alik lari v a y e rd an fo y d a la n is h la rin i tash k il etish d a v a u n in g o 'lc h a m la rin i lo y ih a la sh d a q a n d ay b o s h la n g 'ic h q o id a la rg a (tam o y illarg a) rio y a q ilin ish i k^rak'.’ 13 Q ish lo q x o 'ja lik y e rd a n fo y d a la n ish in i tash k il e tis h lo y ih a sin in g ta rk ib iy q ism la ri q a n d a y 9 14. Y angi y e rd an fo y d a la n ish m a y d o n i n im a la rg a b o g 'liq b o 'la d i, u q a n d ay an iq la n ad i? 15. F e rm e r x o 'ja lik la r id a g i x o 'ja lik la r a r o y er tu z ish n in g x u su siy a tla ri n im a la rd a n ib o ra t9 16 Y erd an fo y d a la n is h la r k a m c h ilik la ri^ a n im a la r k irad i? 17. Y e rd a n fo y d a la n is h n i ta rtib g a s o lish n in g m a q sa d i v a m a 'n o s i q an d ay '7 18. X o 'ja lik la ra ro y e r tu z is h n in g sam a ra si n im a la rd a n ta sh k il to p a d i'’ VII bob XO'JALIKDA ICHKI YER TUZISH ^ I. Xo'jalikda ichki yer tuzish loyihasining mazmuni va vazifalari X o'jalikda ichki yer tuzish ishlab chiqarishni. mehnatni va qishloq xo'jalik korxonalarini boshqarishni oqilona tashkil etish, xo'jalik yuritish, dehqonchilik, qishloq xo'jalik ekinlarini yetishtirish texnologiyalari, mashina va agregatlarning ilg'or tizimlarini qo'llash uchun hududiy asos b o'lib xizmat qiladi, bu esa ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligini oshirish sharti sifatida xizmat qiladi. Bunda yerlardan foydalanish tartibi va sharoitlariga rioya qilinadi, tuproqlar unuindorligining qayta tiklanishi, saqlanishi va tabiiy landshaftlaming yaxshilanishi ta’minlanadi. X o'jalikda ichki yer tuzishning asosiy maqsadi yerlardan va u bilan bog'liq boshqa ishlab chiqarish vositalaridan oqilona foydalanishni, ularni m uhofaza qilishni va yaxshilashni tashkil etish, uning tabiatni muhofaza qilishga qarafilganligini va qishloq xo'jaligi ishlab chiqarishining maksimal iqtisodiy samaradorligini ta’minlash hisoblanadi. Shu sababli, qishloq xo'jalik korxonalarida ichki yer tuzishda, bir tomondan, qishloq xo'jalik ishlab chiqarishini, uning yer uchastkalari sifatini va joylashgan o'rinlarini hisobga olgan holda hududiy tashkil etish va joylashtirish amalga oshiriladi, ikkinchi tomondan esa - xo'jalik yerlaridan foydalanish, ularni muhofaza qilish va samaradorligini oshirish, har bir yer bo'lagi hududini tuzish bo'yicha tadbirlar tizimi belgilanadi. Shunday qilib, xo'jalikda ichki yer tuzish - bu aniq qishloq xo'jalik korxonalarida yerlardan va ular bilan bog'liq ishlab chiqarish vositalaridan oqilona foydalanishni va ulami muhofaza qilishni tashkil etishning ijtimoiy- iqtisodiy jarayoni bo'lib, o 'z ichiga ishlab chiqarishni va hududni tashkil etish bo'yicha loyiha asosida amalga oshiriladigan tadbirlar tizimini oladi. X o'jalikda ichki yer tuzishning asosiy vazifalari quyidagilar hisoblanadi: xo'jalik yerining har bir bo'lagi vazifasini uning agroekologik xususiyatlari va joylashgan o'rniga, ishlab chiqarish kuchlarining zam onaviy rivojlanish darajasiga, ilmiy-texnik jaravon yutuqlariga. qishloq xo 'ja lik ekinlarining yu q o ri hosildorligini va ye r tur I arm ing yuqori mahsuldorligini, tuproqlar unumdorligining oshishini va u lam ing buzilish jarayontarini to 'xtatishni ta 'minlovchi ye r munosahatlariga mos tarzda foydalanishni oqilona tashkil etish va uni m uhofaza qilishni aniqlash; xo 'jalikda ishlab chiqarishning asosiy elementlari va sharoitlari: yer, ishchi kuchi, ishlab chiqarish vositalari, ularning o'zaro bog'lanishi orasidagi son va sifat jihatdan mutanosiblikni, balanslanganlikni ta 'minlash; belgilangan ishlab chiqarish dasturini m aksim al samaradorlik bilan bajarish, mustahkam ozuqa bazasini yaratish, kapital yuklamalar, m ehnat resurslari, pul-m oddiy vositalar sam aradorligini oshirish, umuman korxona qishloq xo ja lik ishlab chiqarishining raqobatbardoshligi va rentabelliligini yaxshilash imkonini beradigan yarning unumdorlik va hududiy xususiyatlarini, xo 'ja lik yuritishning iqtisodiy sharoitlarini, yer egaliklari va yerdan foydalanishlarning ayrim qismlarining tabiiy xususiyatlarini hisobga olgan holda, qishloq xo 'ja lig i ishlab chiqarishining tarmoqlari tarkibini, o'lcham lari va joylashishini belgilash; dehqonchilik madaniyatini ko'tarishga, qishloq xo 'ja lik texnikasidan yuqori unumli foydalanishga, xo ja lik yuritishning ilg ‘or tizimlarini, ekinlarni yetishtirish texnologiyalarini, mehnatni ilmiy tashkil etish va qishloq xo'jalik ishlab chiqarishini boshqarishni jo riy etishga, dehqonchilikda ishchi jarayonlarni to ‘g 'ri amalga oshirishga yordam beruvchi tashkiliy-hududiy sharoitlar yaratish; yerlarni melioratsivalash, a tro f muhitni m uhojaza qilish, tabiatda ekologik muvozanatni saqlash, madaniy landshajtlar yaratish bo 'yicha tadbirlar majmuini ishlab chiqish va jo riy etish; har bir yer bo'lagining maydonini, sifatini va joylashgan о ‘m in i hisobga olib, xo'jalikda ichki y e r munosabatlarini, ichki rejalash va boshqarishni. boshqa masalalarni yyechishni tartibga solish uchun zarur y e r baholash m e'yorlari tizimini ishlab chiqish. X o'jalikda ichki yer tuzishning maqsadi va vazifalari uning mazmunini va loyihani ishlash tartibini aniqlaydi. X o'jalikda ichki ye r tuzish loyihasi aniq qishloq xo'jalik kor- xonasida yerlardan va ular bilan bog'liq ishlab chiqarish vositalaridan oqilona foydalanishni va ulami muhofaza qilishni tashkil etish bo'yicha hujjatlar (hisob-kitoblar, chizmalar) to'plam idan iborat bo'ladi. X o'jalikda ichki yer tuzish loyihasining tarkibi va mazmuni tabiiy va ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar, yer egaliklari va yerdan foydalanishlar shakllari, hududning tashkil etilish va oldin ishlangan loyiha yechimlarining o'zlashtirilish darajasidan kelib chiqib aniqlanadi. —. N 1Л Р 3* < О L /I ■ < * < Я S — 5. р § 1 1 с 5! х В . ° . ю ' О — *<_ 7 Г 8? 3 г в» = ; ■ * ■ з- К = ■ и Р Д . SL —: 5" °- S5 е> 5 й ? £ оо Z р - о . ш 3 “ 3 - < р р £ э ГГ I» В- — Ц g 5 з с *§- э к S ?. гг р S’ 2. > W э В = Г р с о а — ■ Е. ю t ) & ^ с . * р 51 v r й “2 3" о Р 3 £• 65 SL з £ ь ^ . U lo K j — 0 5 > Е. 2 з о» 5Г 3 я § • - в i - & Г2. Cl л 3 Й 2Г — ■ VI 3 . < з " а. о EL ^ ®» р и: с ' 2 . =г <—. о. ЕГ о р s у р . - а . г р р — • q ; —• -2. -| 3- 115 к ? Г Г “ I — С UJ r-J — . 3 -■ о | | вГ щ ^ — р w ’ 3 5 . 3 - 3 3 __ N СТ* “ . 2 .3 3 ГГ01 5* Р К р *< -- 1л р l i e — 3- в- SC « Л S - “ — ■ ЬЯ О S i ^ 3 Р Р 3- сл 3* < . в “ S' сг л 3 * " < l i £ Е? ' р . 5] 0 0 р I I с ч СТ* 3 о" *<’ ТТ Р С ггэ 3 Со - ■ 0 0 _ . в {< 3 1 * s ' Н* о 2 . = : з р <* ** 5 — 3 <г*. °. з* р — О “ р Я * 3 t o ю ■ NJ 0 £> X ? < 5 Л <— • тг X Р_ Р * т~ 2 . Р О - 3 sr. & с : < 2 . к i s Е !■ ° i 1 и р ~ • D " 0 0 (л* " ё ~ =■ с 3 Э - с ^ I 5 о S ■ — . 3 р —' * 5 Р 3 р его* К О' v : р д 3 * о с 3 5 Г р з^ 7Г Р р СТ о □: з з-ч го X i о : о lil . СТ* р. J - 3 р р вт с ^ z: 5* з с : 3 03 5' р — • £л О - _1 ^ п_ — Л Z3- II Р СТ" р л э. р р I/; ь ~ N з- 5Г а Е S? е : Biroq, barcha vaziyatlarda ham x o ‘jalikda ichki yer tuzishda loyihaning tarkibiy qismlari va elementlaridan kelib chiqib aniqlanadigan loyihaviy masalalarning to ‘la ro'yxati ko'rib chiqilishi kerak. Loyihaning tarkibiy qismlari va elementlari ro'yxati qishloq xo'jalik korxonasi ishlab chiqarishi va hududining hamda xo'jalikning ayrim darajalari va tarkibining o'zaro aloqalarini hisobga olishi kerak. X o'jalikda ichki yer tuzish loyihasi yettita tarkibiy qism va 32 elementdan iborat (9 -jadvalga qaralsin). I. Ishlab chiqarish bo‘lim larini va x o\jalik m a rk a z la rin i joylashtirish. Loyihaning bu qismida xo'jalikning tashkiliy-ishlab chiqarish tuzilishi, ishlab chiqarish boMimlarining tarkibi, soni va oMchamlari belgilanadi. xo'jalik markazlarining vazifalari aniqlanadi. chorvachilik fermalari jovlashtiriladi, xo‘jalikning ichki hududiy ishlab chiqarish bo‘limlarining (b o lim lar, ishlab chiqarish uchastkalari, sexlar, kompleks brigadalar) maydonlari, chegaralari va joylashishi aniqlanadi. Bu masalalarning to ‘g ‘ri yechilishi ishlab chiqarish qurilishiga, hududni injenerlik jihozlashga sarflanadigan kapital xarajatlam ing kamayishiga, hamda m a’m uriy-boshqaruv hodimlarining ish haqi, am ortizatsiya va ekspluatatsiya sarflari, transport xarajatlari bilan bog1 liq ishlab chiqarishning villik xarajatlarining kamayishiga katta ta ’sir ko'rsatadi. II. X o‘jalikda ichki magistral yo‘llarni, suv xo‘jaligi va boshqa um um xo‘jalik aham iyatiga ega injenerlik inshootlarini va o b ’ektlarini joylashtirish. Nazariy jihatdan bu qism - loyihaning birinchi qismi elementidir. sababi, butun xo'jalik infratizimi masalalarini yechadi, ammo, yechiladigan masalalarning ahamiyatini va ulam ing yer turlarini va almashlab ekishlarni tashkil etish bilan o ‘zaro bog'liqligini hisobga olgan holda, ular mustaqil tarkibiy qism qilib bo'linadi. Xo'jalikning y o l tarm og'i - ishlab chiqarishni va hududni oqilona tashkil etishning asosiy shartidir, ъаЬаЫ, u aholi yashash joy lari, ishlab chiqarish markazlari va xo‘jalik yer turlari orasidagi transport aloqalarini yaxshilashga, odamlarni va yuklarni tashish xarajatlarini kamaytirishga, mahsulot tannarxini pasaytirishga yordam beradi. Bu boshqa, ularsiz ishlab chiqarishni amalga oshirish mumkin boMmagan ishlab chiqarish infratizimi o b ’ektlariga (suv bilan ta'm inlash tizimi, elektr ta ’minoti, aloqa) ham taal luqlidir. Download 82.64 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling