T o sh k e n t d a V la t iq t iso d iy o t u n IV e r s it e t I f. Sh. Shamsutdinov, Sh. F. Shamsutdinova chet mamlakatlar


Download 4.32 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/44
Sana02.12.2017
Hajmi4.32 Mb.
#21364
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   44

so liq   и

е “

| т ау Г ' Лё<1ек-  "miy  ™

4

Sadlarda  f o y d a t a M g a n l a n t a   ham

Turar joy  qurilishini  rag‘batlantirish  sohasida GFRda yangi  qurilgan 

uy-joylardan  o ‘n yil davomida yer soligM toMamaslikka ruhsat etiladi.

° datda 

sol*gM  yilning  har  choragida  bo‘nak  toMovlari  shaklida

о  tgan yilgi tushumlar darajasiga qarab undiriladi. 

ToManishi 

lozim 

°   gan  soliq  summasi  uch  yilda  bir  marta,  ko‘chmas  mulkda  sodir 



bo  ladigan о  zgarishlarga qarab, qayta hisob-kitob qilinadi.

11.3.4.  Korporatsiya soligM

Koiporatsiya soligM to ‘g ‘risida amal qilinayotgan qoida  1977 yildagi soliq 

is  ohotiga  muvofiq  va  keyingi  o'zgarish  va  qo‘shimchalarga  binoan joriy 

qilingan.  Bu  soliq  soliqqa  tortiladigan  haqiqiy  foydaga  solinadigan  va  u 

federal  hamda  oMka  byudjetlari  o ‘rtasida  taqsimlanadi.  Jamlangan 

byudjetnmg umumiy  soliq  summasida  bu soliqning nisbiy  mavqei  4-6  foiz

Д

 

, 



dh  Shunga  Яагатау,  bu  soliqning  GFR  qonunchiligi 

doirasida  koiporatsiya  maqomi  (aktsionerlik  jamiyatlari,  ma’suliyati 

cheklangan  jam iyatlar 

va 


h.k.)ga 

ega 


boMgan  yirik 

va 


o ‘rta 

kompaniyalaming  ishlab  chiqarish-moliyaviy  faoliyatini  boshqarishdagi

е м 1 7 Ун 

Soliqlami  ichida  u  etakch»  o'rinlardan  birini

egallaydi.  1996  yili  korporatsiya  daromadidan  olinadigan  soliq  GFRda 

29,5  mlrd.  markam tashkil qildi.

..  £Germaniy ada  soliqqa  tortiladigan  foydaga  solinadigan  кофога

15

;Уа 



g  inmS lkklta asosiy (baza) stavkalari  belgilangan. 

j-  •  , 

r  f°yda  taqsimlanmasa,  u  holda  soliq  stavkasi  56  foizni 

dividendlar shaklida  taqsimlanadigan  foyda  bo‘yicha  esa  36  foizni  tashkil



Taqsimlanadigan  foyda aktsionerlarning (ularga ham daromad  so lig  



solinadi)  shaxsiy  daromadlariga  kirganligi  tufayli  korxonalarnmg  bunday 



foyda qism iga  ikki yoqlama soliqqa tortilishi  vaziyati  tug‘iladi.

Shu  munosabat  bilan  ta’kidlash  joizki,  GFR  va  yagona  iqtisodiy 

hamdo‘stlikka  a’zo  boshqa  mamlakatlarda  korxonalarning  oladigan 

foydasiga  solinadigan  soliq  tizimi  taqsimlanadigan  foydani  ikki  yoqlama 

soliqqa  tortilishini  istisno  etadi.  Bunga  hisobga  clish  (zachyot)  deb 

ataladigan  yo‘l  bilan  erishiladi,  unda  kompaniyaning  taqsimlanadigan 

foydaga to‘laydigan soligM  daromad soligM orqali aktsionerlarning shaxsiy

daromadlarini soliqqa tortishda inobatga olingan.

Shunday  qilib,  taqsimlangan  foydaga  solinadigan 

36  toizli 

korporatsiya  soligM  iqtisodiy  nuqtai  nazardan  olib  qaralganda,  go‘yo 

aktsionerning  daromad  soligMni  oldindan  toMash  turidek  ко  rinadi. 

Korxonaning  taqsimlanadigan  foydasiga  solinadigan  soliqning  tuga 

miqdori  dividend  oluvchilardan  olinadigan  shaxsiy  daromad  solig  ming 

stavkasiga bogMiq boMadi.  Hisobga  olish  (zachyot)  tizimi  quyidagi  tarzda 

amalga 


oshiriladi: 

odatda 


bankning 

vositachiligi 

orqali 

amalga 


oshiriladigan  aktsiya  bo'yicha 

dividendlami  toMashda  aktsionerga 

taqsimlanadigan  foyda  soligMni  chegirgan  holda  dividendlar  (36  toiz 

mikdorda)  toManishi  va  korxonani  bu  soliqni  toMaganligi  to  g  risida 

ma’lumotnoma  beriladi.  Uzil-kesil  hisob-kitob  qilish  uchun  aktsioner 

moliya  boshqarmasiga  korxonaning  taqsimlanadigan  foyda  solig 

summasini  toMaganligi  haqida  (unga  toMangan  dividend  ko‘rimshida) 



ma’lumotnoma  va  o‘zining  jam lam a  daromadi  haqida  ma  lumo 

(deklaratsiya)  taqdim  etadi.  Ana  shu  m a’lumot  asosida  aktsionerning 

jamlanma  daromadiga  solinadigan  daromad  soligM  stavkasi  aniqlanadi  va 

dividendlaming  yakuniy  summasi  hisoblab  chiqariladi.  Bunda  agar 

kompaniya  taqsimlangan  foyda  uchun  toMagan  soliq  summasi  aktsioner 

uchun  hisoblab  chiqilgan  soliq  summasidan  oshib  ketsa,  u  tovon 

(kompensatsiya) puli  (ya’ni  36  foiz va o ‘z  soligM  o‘rtasidagi  farqm) oladi. 

Aks holda esa aktsioner bu farqni toMashi kerak boMadi.



Hisob-kitob shartli  quyidagicha:

1

.  Korxonaning taqsimlanadigan foydasi  - 

420 

m ing 

DM.


2. 

Taqsimlanadigan 

foydaga solinadigan soliq stavkasi - 36%.

3.

  Korxonadan  olinadigan  soliq  sum m asi  : 

(420*36/100)  -151,20

ming marka. 

.

4.



  Aktsionerga  dividendlar  toMash  uchun  s o f   foyda  sum m asi  :(4^u-

151,20)-268,80 ming DM.



5.  Aktsionerning  korxona  tomonidan  taqsimlanadigan  foyda  uchun 

soliq  toMaganligi  haqida  maMumotnomasi  shartli  bitta  -  151,20 

ming marka.

6.  Aktsionerdan  olingan  daromad  soligMning  individual  stavkasi 

(shartli qabul  qilingan) -  50 %.

7.  Aktsioner  daromad  soligMni  summasi  :  (420*50/100)  -  210  ming 

marka.

8.  Aktsioner toMashi lozim boMgan soliq summasi:



(210-151,20) - 58,80 ming marka.

Korxonaning  korporatsion  soliqqa tortiladigan  foydasi  yuridik  shaxs 

sifatidagi  korxonaning maqomini  olgan holda daromad soligM to‘g‘risidagi 

qonun asosida hisoblab chiqiladi.

Y1H  ga  a’zo  boMgan  mamlakatlar  doirasidagi  soliq  islohoti 

munosabati  bilan  korporatsion  soliqning  asosiy  stavkasi  1990  yilda  56 

foizdan  50  foizgacha  pasaytirildi.  Bunda  taqsimlanadigan  foydadan 

olinadigan 36% miqdoridagi soliq o'zgarishsiz qoldi.  Amaldagi 

soliqqa 

tortish  tizimida  va  hisobga  olish  tizimida  erishiladigan  asosiy  samara 

shundan  iboratki,  korxona  foydasi  faqat  bir  marta  soliqqa  tortiladi.  Bu 

Germaniya soliqqa tortish tizimidagi muhim jihatdir.



11.3.5.  Kapitaldan olinadigan daromadga solinadigan soliq

Soliq  xususiy  kompaniyalar  aktsiyalaridan  olinadigan  dividendlar, 

obiigatsiyalardan, 

foizlar  va  bankdagi  omonatlardan,  zayom  bo'yicha 

yutuqlardan  va  ayrim  boshqa  daromadlardan  undiriladi.  Kapitaldan 

olinadigan  daromadga  solinadigan  soliq  1996  yilda  25,5  mlrd.  DMga

yaqinini  yoki  yig'm a  byudjetning  soliq  daromadlarining 2%  dan  ortigMni 

tashkil  etdi.

Daromad  solig'i  to'g'risidagi  ayrim  qonunlar  kapitaldan  olinadigan 

daromadga solinadigan soliqning huquqiy negizi hisoblanadi.

Kapitaldan olinadigan daromad solig'i quyidagilami tashkil etadi:

m a’suliyati  cheklangan  jamiyatlar  va  shirkatlar  olinadigan 



foydada 

aktsiya 


dividendlari 

orqali 


o 'z 

ulushi 


bilan 

qatnashishida, 25%;

1955 yilgacha chiqarilgan zayomlardan belgilanadigan foizlardan 

30%;


ikki  tomonlama  bank  operatsiyalaridan  -3 0   %  (foizli  bo'nak), 

35%- 

shu 


jumladan: 

federatsiya 

va 

boshqa 


viloyat

korporatsiyalari 

zayomlarida 

(masalan, 

federal 


xazina 

majburiyatlari,  moliyalash  bo‘yicha  majburiyatlari,  kommunal 

obligatsiyalar),  sanoat obligatsiyalari,  garov varaqalari, bankning 

qarz  majburiyatlari,  shuningdek,  agar  qarzdor  mamlakatning 

kredit muassasasi bo‘lsa;

oddiy  pullik  talabnomalar  (masalan,  foizga  qo‘yiladigan 



depozitlar  yoki  1  %  dan  ortiq  bonus,  muddatli  depozitlar  va

jamlama hisob varaqalari). 

-

Kapitaldan  olinadigan  daromadga  solinadigan  soliq  kreditorga 



kapitaldan  daromad  kelib tushgan  paytda vujudga  keladi.  Ana  shu  davrda 

toMovchi  yoki  kapitaldan  daromad  to‘laydigan  instantsiya  kreditoming 

hisob  varaqasidan  soliq  chegirmasini  amalga  oshiradi  va  ushbu  summani 

toMovchini  soliqqa  tortish  masalalari  bilan  shug‘ullanadigan  moliya

muassasiga o‘tkazadi. 

.



Dividendlaming  korporatsion  soliq  ushlab  qolingamdan  keyingi 

qoldiq summasidan  soliqlar undiriladi.  Kapital  egasi  tomonidan kapitaldan 

olingan 

daromaddan 

to‘langan 

soliq 


summasi 

soliq 


toMovchini 

umumlashtirilgan  daromadidan  daromad  solig1 i  olishda  hisobga  olinadi.

Soliq  stavkasi  olinadigan daromad turiga bogMiq  boMadi.

Aktsiyalardan  olinadigan 

dividendlar, 

ma’suliyati 

cheklangan 

jamiyatlar  kapitalida  ishtirok  etishda va  shaxsiy  korxona hamda  shirkatlar 

kapitalida 

turlicha 

qatnashishlardan 

olinadigan 

daromadlardan 

undiriladigan 

soliq 

stavkasi 



25% 

qilib 


belgilangan. 

Stavka 


-  

proportsionaldir.  Bir  qator  mamlakatlarda  bunday  soliq  mustaqil  soliq 

sifatida amal  qiladi,  ko‘pchilik mamlakatlarda  pullik kapitaldan  olinadigan 

daromadlarga  daromad  soligM  solinadi.  Dividendlardan  soliqni  undirish 

qoidasi  quyidagicha  boMadi:  kompaniya  dividendlami  toMash  vaktida 

ularning  25  %  ni  soliq  idorasiga  avtomatik  tarzda  oMkazadi.  Aktsiyador 

dividendlaming  qolgan  qismini  oladi  (odatda,  bank  muassasasi  orqali)  va 

unga dividendlardan ushlab qolingan soliq summasi  haqida maMumotnoma 

beriladi.  Keyinchalik  soliq  deklaratsiyani  toMdirishda  aktsiyador  boshqa 

daromadlar  bilan  bir  qatorda  olingan  dividendlar  summasini  ham 

ko‘rsatadi.  Aktsiyadoming umumiy  daromadidan olinadigan  soliq hisoblab 

chiqilganidan  so‘ng  taqsimlangan  foydadan  olinadigan  korporatsion 

soliqni  toMashda  boMgani  singari  kompaniyaning  toMagan  soliqlarmi 

hisobga olish usuli qoMlaniladi.



Shunday  qilib,  ikki  tomonlama  soliq  solish  istisno  etiladi.  Buning 

natijasida  dividendlar  pirovard  oqibatda  daromad  solig‘ining  yakka 

tartibdagi stavkasi  asosida soliqqa tortiladi.

Hisob-kitob uchun misol:

1.  Hisoblangan  dividendlar  summasi  (korporatsion  soliq  chiqarib 

tashlanganda) -  200 ming marka.

2.  25  %  miqdorda  kapitaldan  olinadigan  daromadga  solinadigan 

soliq  (1*2)  - 50 ming marka.

3.  To'langan dividendlar (1-2) -  150 ming marka

4.  Dividendlardan  daromad  solig1 ining  yakka  tartibdagi  stavkasi 

bo'yicha  olinadigan  daromad  solig'i  40%  (shartli  ravishda, 

200x40:100) va summasi quyidagicha bo'ladi - 80 ming marka

5.  Soliq  idorasiga  to'lanishi  lozim  bo'lgan  farq  80  -   50  =  30  ming 

DM.


GFRda  soliq  islohoti 

doirasida  1987  yil  1  yanvardan  boshlab 

banklam ing  bank  muassasalari,  sug'urta  kompaniyalaridagi  omonatlardan 

(muddati  3  oydan  ortiq  bo'lgan)  olinadigan  foizlardan  va  qimmatli 

qog'ozlardan  (obligatsiyalar,  sertifikatlar  va  shu  kabilar)  olinadigan 

foizlardan  10%lik  stavka  bo'yicha  undiriladigan  soliqni  o'tkazish 

majburiyati  joriy  qilingan.  Bunday  soliq  summasi  ancha  katta  miqdomi 

tashkil  etadi.  Masalan,  1994  yilda  yig'm a  davlat  byudjeti  daromadlarida 

bank  foizlaridan  olinadigan  soliq  tushumlari  13,7  mlrd.  markani  tashkil 

qildi.


Bunday  tartibning  joriy  etilishi  shunga  olib  keldiki,  garchi 

darom adlam ing  bunday  turi  qonunga  muvofiq  soliqqa  tortilishi  lozim 

bo'lib,  soliq  deklaratsiyasida  tegishli  modda  mavjud  bo'lsa  ham 

om onatchilaming  80%  dan  ortig'i  foizlardan  olinadigan  daromadlardan 

daromad  solig'ini  to'lam aydi.  GFR  bilan  bir qatorda  foizli  daromadlardan 

olinadigan soliq Yaponiya  va Ispaniyada (20%),  Buyuk Britaniya, Kanada 

va  Frantsiya  (25%),  Italiyada  (30%),  Shvetsariyada  (35%)  va  boshqa 

mamlakatlarda  ham  mavjud.  Biroq  EIH  ning  ayrim  mamlakatlarida 

(Lyuksemburg va Daniyada) bunday soliqning yo'qligi shunga olib kelishi 

mumkinki,  kapitalning  erkin  harakat  qilishda  pullik  omonat  soliqqa 

tortishdan  bo'yin  tovlash  maqsadida  ana  shu  mamlakatlarga  o'tkazilishi 

mumkin.


Shuning  uchun  EIH  doirasida  dividendlar  va  foizlardan  olinadigan 

daromadlardan 

undiriladigan 

soliq  ob’ektlari 

va  stavkalarini  bir 

xillashtirish to'g 'risida muzokaralar boshlanishi mo'ljallangan.



Mol-mulk  solig* i  mol-mulkdan  olinadigan  va  butunlay  yerlar 

byudjetlariga tushadigan soliqdir.

Soliq  1996 yilgi  mulkiy  soliq to‘g‘risidagi  qonun  asosida,  1991  yilm 

baholash to‘g‘risidagi  qonunda mol-mulkni  hisobga olish  va baholashning 

asosiy  qoidalari,  Federal  konstitsiyaviy  sudning  1995  yildagi  qaronga 

muvofiq  undiriladi.  Ushbu  soliqqa  doir  amaladagi  qonunchihk  har  doim 

ham  Konstitutsiyaga  to‘g‘ri  kelavermaydi.  Shuning  uchun  bu  soliqni 

undirish bo‘yicha albatta bir qator o‘zgartirishlar joriy etiladi.

Daromad 

solig* iga 

o‘xshab 

mulkiy 


soliqning 

undinlishida 

cheklanmagan 

soliq 


majburiyati 

farqlanadi. 

Cheklanmagan 

so  iq 


majburiyati  mamlakat  doirasida  yashash  joyiga  yoki  odatda  bo  ladigan 

ioyga  ega  jismoniy  shaxslar,  shuningdek,  joylashgan  joyi  -  direktsiyasi 

mamlakat  doirasida  boMgan  korporatsiyalar,  shirkatlar  va  yirik  mulkiy 

ob’ektlarga  yuklanadi.  Cheklangan  soliq  majburiyati  mamlakat  doirasida 

yashash joyiga  yoki  odatda  turar joyga  ega  boMmagan  jismoniy  shaxslar’ 

shuningdek,  joylashgan  joyi-direktsiyasi  mamlakat  doirasidan  chetda 

boMgan korporatsiyalar, shirkatlar va yirik mulkiy ob’ektlarga yuklanadi

Yangi  oMkalarda  yashash  joyiga  ega  boMgan  jismoniy  shaxslar, 

shuningdek,  ularda  joylashgan  korporatsiyalar,  shirkatlar  uchun  alohida 

qaror  qabul  qilingan.  Ular  1991  yildan  1998  yilgacha  boMgan  davrda 

mulkiy  soliqni  toMashdan  ozod  qilingan.  Cheklangan  soliq  majburiyati 

agar  soliq  toMovchi  alohida  qoidalarga  binoan  (masalan,  davlatlar 

o‘rtasidagi  ikki  tomonlama  soliq  solinishini  bartaraf  qilish  to‘g‘nsidagi 

bitim)  mulkiy  soliqni  toMashdan  ozod  qilingan  boMmasa,  uning 

mamlakatdagi va xorijdagi hamma mol-mulkiga tegishh  boMadi.

Yangi  oMkalardagi  korxonalarining  mol-mulki,  egahk  qiladigan 

yerlari  va  foydali  qazilmalar,  shunigdek,  qishloq  va  o*rmon  xo‘jaligi 

korxonalarning joriy  ishlab  chiqarish  vositalarini  ortiq  qismi  shuningdek 

direktsiyalari bu oMkalarda joylashgan jamiyatlarda qatnashish ulushi 

yildan  1998  yilgacha boMgan  davrda  soliq  majburiyatidan  ozod  qilingan. 

Mamlakat  mulkiga  cheklangan  soliq  majburiyati  tegishli  boMadi,  agar 

bunday mulkning soliq qiymati 20000 GFR markasidan kam bo  Isa.

Soliq to*lovchining joriy  yil  boshidagi,  mulkining yigMndisi  korxona 

mol-mulkining  soliqqa  tortilmaydigan  eng  kam  miqdonga  va  shaxsiy 

soliqqa  toritlmaydigan  eng  kam  miqdorga  kamaytirilgan  umumiy  mol-


mulki  mulkiy  soliqni  hisoblash  bazasi  hisoblanadi.  Mulkiy  soliq  bo‘yicha 

sohq sohnmaydigan eng kam miqdorlar  va ko‘p sonli imtiyozlari mavjud.

Mol-mulknmg boshqa turlari  bo‘yicha bir qator  imtiyozlari ham bor 

Masalan:  umumiy  summasi  110000  GFR  markasidan  kam  boMgan  foizli 

va  foizsiz  kapital  qarzlar,  jam g‘arma  omonatlari,  bank  aktivlari 

mamlakatdagi  va  xonjiy  to ‘lov  vositalari,  aktsiyalar  va  ulushlar  hisob- 

kitob uchun  qabul  qilinmaydi.  Shuningdek,  sug‘urta qilingan  shaxslaming 

bevalan  ya  etimlariga  toMangan  summalar,  pensiyalar  va  boshqa  renta 

e  tirozlari,  ijtimoiy  sug‘urta  hisobidan  toMovlar  aholining  bandligi 

jam g  armasidan  nafaqalar  va  shu  kabilar  hisobga  olinmaydi.  Agar  asl 

metal  ar,  qimmatbaho 

toshlar, 

dur,  tangalar  va  hamma  turdagi 

medallammg  qiymati  umuman  olganda  1000  GFR  markasidan  ortiq 

bo  Isa,  faqat  shunda  hisobga  olinadi.  Qiymati  20000  GFR  markasidan 

oshadigan  san’at  asarlari,  kollektsiyalar  hisobga  olinadi.  Korxonaning 

savdo kemalan sifatidagi mulki  50% ga hisob uchun qabul qilinadi.

S h ^ s o h q q a  tortilmaydigan  eng kam miqdorlar:  mulkiy soliqning 



alohida  hisoblangan  summasiga  ega  har  bir  shaxs  yoki  umumiy 

hisoblangan  summasidan qatnashuvchilardan  (er,  xotin va bolalar)  120000 

к 

ma[ kasi§a  ten§  soliqqa  tortilmaydigan  eng  kam 



miqdorga  ega 

bo  ladi.  Agar  soliq  toMovchi  60  yoshga  toMgan  boMsa  yoki  taxminan  3 

yilga nogironlar to‘g ‘nsidagi  qonunga  binoan  100%  lik  nogironlik  nafaqa 

olgan  bo  Isa,  unga  50000  GFR  markasiga  teng  soliqqa  tortilmaydigan 

qo  shimcha  eng  kam  miqdor  taqdim  etiladi.  Agar  soliq  umumiy  tarzda 

hisoblanadigan  er-xotinlardan  birining  sharoiti  yosh  yoki  nogironlikka 

tegishli  shartlarga muvofiq  kelsa,  unda ularga  50000  GFR markasiga teng 

soliqqa  tortilmaydigan  eng  kam  miqdor  taqdim  etiladi.  Mabodo  er- 

xotmmng  har  bir  ikkalasining  sharoiti  ana  shunday  shartlarga  muvofiq 

kelsa,  unda  ularga  taqdim  etiladigan  soliqqa  tortilmaydigan  eng  kam 

miqdor summasi  100000 GFR markasigacha ko‘paytiriladi.

Mol-mulk  soligM  bo‘yicha  ozod  qilish  va  imtiyozlaming  boshqa 

turlari ham mavjud. 

4

Mol-mulk soligM  ko'chirib  boMadigan va ko'chmas mulk qiymatidan 



undmladi  (sanoat,  savdo,  qishloq  xo‘jaIik  korxonalari  uchun)  bunday 

ob  ekt  yer  maydoni,  uylar,  qimmatli  qog‘ozlar va  boshqalar  ham  boMishi 

mumkin.  M ol-mulk  soligM  yuridik,  jismoniy  shaxslaming  mol-mulkiga 

netto (qarzlar chegirib tashlanib) soliq  hisoblanadi.

Soliq  stavkalari  proportsional  va odatda yuqori  emas.  Masalan  GFR 

da jism oniy  shaxslar uchun  stavkalar 0,5%,  yuridik shaxslar uchun -0,6%



qilib  belgilangan.  Hozirgi  mulkiy  soliq  shaxsiy  soliq  hisoblanadi  va  real 

soliqiardan  farqli  ravishda  unga  soliqqa  tortishda  soliqqa  tortilmaydigan 

eng  kam  miqdor  va  soliq  bo'yicha  imtiyozlar  hisobga  olinadi.  Mol- 

mulkning baholanishi soliq deklaratsiyasiga binoan amalga oshiriladi.

Korxonaning  mol-mulki  qarz  summasi,  ijtimoiy  to'lovlar  bo  yicha 

majburiyatlar, pensiya to'lovlari  va shu  kabilar chegirib tashlanib,  soliqqa 

tortiladi.  Kompaniya  va jismoniy  shaxs  mol-mulki  qiymatimng  baholash 

mulkni  soliqqa  tortishning  muhim  elementi  hisoblanadi.  Qonunlarga 

binoan  «mol-mulkning birlik qiymati»  soliqqa tortiladi.

GFRda korxonalar mol-mulkning umumiy  baholanishi keyingi  marta 

1964 yilda  amalga oshirildi,  1974 yilda esa  korxonalar mol-mulki  qiymati 

turli  koeffitsientlar  bo'yicha 

(1-4  gacha)  o^zgartirildi  va  mol-mulk 

solig'iga  tortish  uchun  asos  sifatida  belgilandi  (shunigdek,  qishloq  va 

o'rmon xo'jaligi korxonalari  bo'yicha  daromad solig'i, hunarmandchildik 

va yer soliqlari  uchun, ham bu koeffitsientlar asosida  qiymat olindi).  Mol- 

mulkning 

birlik 


qiymati 

baholash 

uchun 

mol-mulkning.  barcha 



elementlarining  daromadligi  asosida  ulam ing  jami  bahosi  negiz  qilib 

olinadi.  Firmaning ko'chmas  mulki  uni  baholash  paytidagi,  uning  sotilish 

narxi  bo'yicha  jami  ko'rsatgichga,  ko'char  mulki  esa-qoldiq  qiymati 

bo'yicha,  qiymatli  qog'ozlar  va  uchastkalar-kurs  qiymati  bo'yicha



o'm atiladi. 

................... 

,

Kompaniya  mol-mulkining  mol-mulk  solig'i  undiriladigan  eng  kam

miqdori  belgilangan.  Keyingi  vaqda  GFRning amaliy  va  llmiy  doiralarida

kompaniyalardan 

olinadigan 

mol-mulk 

solig'im 

tanqid  ^  qilish

kuchaymoqda.  Gap  shundaki,  birinchidan,  kompaniyalarning  ko'chm as

mulki  uch  marta  soliqqa  tortiladi  -  mol-mulk,  yer  va  hunarmandchilik



soliqlari.  Ikkinchidan,  boshqa  mahalliy  soliqiardan  farqli  ravishda,  m ol-

mulk  solig'ini  soliqqa  tortiladigan  foydadan  ishlab  chiqarish  harajatlan

sifatida  chegirib  tashlash  mumkin  emas.  Uchinchidan,  mol-mulk  solig  l,

xatto  kompaniya  hisobot  davrini  zarar  bilan  tugallagani 

holda  ham

to'lanishi  lozim.  Bupday  holda  u  kredit  hisobidan  yoki  kompaniya  mol-

mulkining sotilishi  evaziga to'lanishi kerak.

1996  yilda  mol-mulk  solig'i  9,0  mlrd.  markani  yoki  yig'm a  byudjet

soliq tushumlarining 0,8 %ni tashkil etdi.

Shaxsiy  ko'chmas mulk, shuningdek  qimmatli  qog'ozlar, bank hisob 

varaqalari,  sug'urta  kompaniyalariga  berilgan  omonatlar,  san’at  asarlari, 

qimmatbaho  buyurnlar,  xususiy  samolyotlar,  yaxtalar  va 

boshqa  zeb- 

ziynat ashyolari soliqqa tortiladi.  Soliq to'lovchilar uchun - 70 ming marka


miqdoridagi,  mol-mulkga  ega  er-xotinlar  uchun  -   140  ming 

marka 


miqdoridagi 

mol-mulkka 

soliq 

solinmaydigan 



eng 

kam 


miqdor 

belgilangan.  Shuningdek  har  bir  bola  uchun  70  ming  marka  miqdorida 

chekgirmalar nazarda iutilgan.

11.3.7.  Yer maydonlarini sotib olish solig‘i

Bu  soliq  yer uchastkasi  sotib  olish  va  undan  foydalanish  imkoniyati 

bilan  bogMiq  huquqiy  munosabatlardan  kelib  chiqadigan  soliqdir.  Mazkur 

soliqning  huquqiy  asosi  yer  maydoni  sotib  olish  to‘g ‘risidagi  1982  yil 

qonunidir.

Yer  maydoni  sotib  olish  solig‘iga  asosan  vasiqalar*  va  boshqa 

huquqiy  operatsiyalar  tortiladi,  ular  mazkur  mamlakat  yer  uchastkasiga 

egalik  qilish  huquqini  berishini  o ‘z  ichiga  oladi.  Bundan  tashqari,  bunga 

k o‘pgina  huquqiy  operatsiyalar,  masalan, 

mulkni  begonalashtirish 

bo  yicha  sud  yuritish jarayonida  egalik  qilish  huquqinig  o'tishi,  majburiy 

sotish  bilan  bogMiq  ishlab  chiqarishda  eng  yuqori  narxni  taklif  etish, 

tassarruf qiluvchi  xo‘jalik  huquqining  o ‘tishi,  yer  maydoniga  ega  boMgan 

jam iyatni  barcha  paylarini  bitta manbaaga to'plash kiradi.  Begona yerdagi 

imorat va binolarga meros huquqi yer maydoniga tenglashtiriladi.

Yer  maydonlarini  sotib  olishga  doir  muayyan  operatsiyalar  soliq 

to  lashdan ozod etilgan,  shu jumladan:

merosni  taqsimlash  maqsadida  sherik  merosxo‘rlarni  merosga 

tegishli yer maydonini sotib olish;

yer  maydonini  uni  begonalashtiruvchining  eri  yoki  xotini 

tomonidan  sotib olinishi;

bevosita  qarindosh  boMgan  shaxslar  (shu jumladan,  er-  xotinlar, 

о 4gay bolalari) ning yer maydoni sotib olishi;

kam  qiymatli  (5000  GFR  markasigacha  boMgan)  yer  maydonini 

sotib olish;

odatda  yer  maydonini  sotib  olish  soligM  qonun  tomonidan 

batafsil  belgilangan  javob  xizmatidan  kelib  chiqib  hisoblanadi. 

Javob 


xizmatlariga  asosan  yer  sotib 

oluvchining  yemi 

begonalashtiruvchi  yoki  boshqa  shaxsga  yer  maydonini  sotib 

olganligi  uchun  ko‘rsatadigan  xizmatlar  ham  kiradi.  Ayrim

vasiqa 

m ol-m ulk sotib olganlik haqidagi rasm iy hujjat



alohida  hollarda,  masalan,  javob  xizmati  boMmagan  taqdirda, 

soliq yer maydonining qiymatidan kelib chiqib hisoblanadi.

Soliq 2% ni tashkil etadi.

Yer  maydonini  sotib  olishni  soliqqa  tortish  bilan  bog  liq  bo  Igan 

barcha 

ma’lumotlar  moliya  boshqarmasiga  ma’lum  qilinishi  lozim. 



Boshqarma  soliqni  hisoblaydi  va  o ‘z  qarorini  toMov  xabamomasida 

toMovchiga  ma’lum  qiladi.  Soliq  toMangandan  keyin  moliya  boshqarmasi 

moliyaviy  ishonchlilik to‘g‘risida guvohnoma beradi,  busiz yer  maydonini 

egasi  kitobiga kiritilmaydi.  Yer sotib olganlik uchun tushumlar federatsiya 

byudjetiga  oMkaziladi.  Yer  uchun  olinadigan  soliq  tushumlari  butunlay 

yoki qisman jamoalar va jamoa birlashmalariga berilishi  mumkin.

1994  yilda  mazkur soliqdan  tushgan  mablagMar  qariyb  7  mlrd.  GFR 

markasini tashkil etdi.



Download 4.32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling