Хилма-хилликнинг зарурлиги принципи. - Геотизимлар мутлақо бир хил элементлардан иборат бўлиши мақсадга мувофиқ эмас. Ўзаро тафовут, ўзаро алоқадор элементларнинг кўплиги геотизимларнинг барқарорлигини таъминлаш учун лозимдир. Шу ўринда О.Маршнинг “чуқур ихтисослашган геотизимларнинг емирилиш имкониятларини юқорилиги қоидаси”ни таъкидлаш айни муддао. Кўпроқ ихтисослашган геотизимлар (антропогенлашган ландшафтлар)нинг кейинчалик адаптатсияга генетик заҳиралари камайганлари тезроқ емирилади. Масалан: “чой”, “маккажўхори”, “пахта”, “шоли” ва бошқа антропогенлашган ландшафтлар.“Об-ҳаводаги озгина ўзгариш ёки айрим касаллик ва зараркунандалар бундай ландшафтларни бирданига хароб қилиши мумкин.
Табиий ресурслардан фойдаланишнинг устувор йўналишлари. - Табиий ресурслардан фойдаланиш маълум стратегия ва тактикага асосланиши лозим, Чунки уларнинг баъзилари тугайдиган (тикланмайдиган) гуруҳларга оид бўлса, қолганлари тугамайдиган ва тикланиш хусусиятига эга. Баъзан тугамайдиган ресурслар жуда кучли даражада фойдаланиши туфайли маълум давргача сифатсиз ҳолга келиши мумкин.
- Минерал хом ашёлардан фойдаланишда маълум илмий принципга асосланиш ўта зарур. Бу борада комплекслилик принципи жуда ҳам асқотади. Табиатда фақат бир элементдан ташкил топган қазилма бойлик камдан -кам учрайди, кўп ҳолатларда 2-3 ва ундан кўп, баъзан 15-20 хил фойдали элементлардан ташкил топган конлар учрайди. Кондан фойдаланишда аксарият керакли модда ажратиб олинган ҳолда қолганлари (масалан, сочилма элементлар) ағдарма сифатида терриконларда тўплана боради.
Бу жараёнда уларнинг сифати бузилади, исроф бўлади, атроф-муҳитга зарар келтиради. Ушбу нохуш ҳодисани олдини олиш ва кўпроқ иқтисодий самара олиш мақсадида конлардан мажмуали фойдаланиш, яъни барча фойдали элементларни бир вақтда ажратиб олишни йўлга қўйиш айни муддаодир. Бу ҳар тарафлама фойдалидир – атроф-муҳит зарар кўрмайди, ортиқча терриконлар вужудга келмайди, яйловлар майдони қисқармайди. Демак, минерал хом ашёлардан фойдаланишда комплекслилик принципи устувор бўлган ҳолда унга ҳамма конларда мунтазам риоя қилиниши мақсадга мувофиқ. - Бу жараёнда уларнинг сифати бузилади, исроф бўлади, атроф-муҳитга зарар келтиради. Ушбу нохуш ҳодисани олдини олиш ва кўпроқ иқтисодий самара олиш мақсадида конлардан мажмуали фойдаланиш, яъни барча фойдали элементларни бир вақтда ажратиб олишни йўлга қўйиш айни муддаодир. Бу ҳар тарафлама фойдалидир – атроф-муҳит зарар кўрмайди, ортиқча терриконлар вужудга келмайди, яйловлар майдони қисқармайди. Демак, минерал хом ашёлардан фойдаланишда комплекслилик принципи устувор бўлган ҳолда унга ҳамма конларда мунтазам риоя қилиниши мақсадга мувофиқ.
Do'stlaringiz bilan baham: |
