Табиат ресурсларидан меёрга яраша фойдаланиш принципини. - Табиат ресурсларидан меёрга яраша фойдаланиш принципини “экологик тозалик” принципи билан биргаликда қўлланиши мақсадга мувофиқ, чунки улар бир-бирини тақозо этади. Табиатда ҳамма нарса ва жараёнларнинг ўз миқдори борлиги, чексиз эмаслиги ҳаммага маълум.
- Шундай экан, табиий ресурслар ҳам маълум қийматга эга (шу жумладан тугамайдиганлари ҳам). Нафақат тикланмайдиган, балки тикланадиган ресурсларнинг ҳам ўз қиймати ва фойдаланиш меёри мавжуд. Ушбу меёрга амал қилмаслик уларнинг деградациялашуви ва ифлосланишига, табиий модда ва энергия алмашинувининг бузилишига сабаб бўлади, натижада геотизимлардаги табиий экологик мувозанат бузилиб, ўзгаришига (асосан салбий томонга) олиб келади.
Геотизимлар ва уларнинг компонентларидан фойдаланиш жараёнини мураккаблаштиради, сунъий тақчилликларга сабаб бўлади. Масалан, арид минтақада жойлашган Ўзбекистон ҳудудида сувдан ортиқча фойдаланиш тупроқларнинг шўрланишини, эрозия, суффозия, карст, сурилма каби табиий географик жараёнларни тезлаштиради ёки юзага келтиради, дарё ҳавзаларининг қуйи қисмларида эса сув танқислиги, флора ва фаунанинг камайиши, чўлланиш каби кўплаб экологик, иқтисодий-ижтимоий муаммоларни келтириб чиқаради. - Геотизимлар ва уларнинг компонентларидан фойдаланиш жараёнини мураккаблаштиради, сунъий тақчилликларга сабаб бўлади. Масалан, арид минтақада жойлашган Ўзбекистон ҳудудида сувдан ортиқча фойдаланиш тупроқларнинг шўрланишини, эрозия, суффозия, карст, сурилма каби табиий географик жараёнларни тезлаштиради ёки юзага келтиради, дарё ҳавзаларининг қуйи қисмларида эса сув танқислиги, флора ва фаунанинг камайиши, чўлланиш каби кўплаб экологик, иқтисодий-ижтимоий муаммоларни келтириб чиқаради.
Ахборотнинг тўлиқлиги принципи. - Ушбу принцип аҳолининг экологик онг ва маданиятини кўтаришда, табиатга нисбатан муҳофаза қилиш ҳиссини шакллантиришда ўзлари яшаётган табиий муҳит (геотизим) нинг экологик ҳолати ҳақида ҳаққоний, тезкор маълумотларни етказишни талаб этади.
- Чунки аҳолининг экологик маданиятини ошириш, экологик қонунларни бузмасликлари ва табиий муҳитга зарар етказмасликлари уларнинг ўзлари яшаётган атроф табиий муҳити ҳақидаги ахборотларга кўпроқ эга бўлишлари билан боғлиқ. Геотизимларнинг махсус фаолияти ва механизмлари ҳақида мутлақо ишончли, илмий асосланган маълумотга эга бўлмай туриб уни яхшилашга (ўзлаштиришга) уриниш осонгина зарар келтириши мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: |
