Tabiatshunoslik
Download 4.42 Mb. Pdf ko'rish
|
A.G. Grigoryans.. Tabiatshunoslik
ATROFIMIZDAGI TAB
JO N L I TABIAT OLAM I Sizga m a 'lu m k i, Y er yuzidagi b u tu n ta b ia tn i jo n li va jo n siz tab iatg a b o iis h m um kin. Jo n siz tab iat dunyosi bilan siz tan ish ib ch iq q an siz. X o‘sh, jo n li, y a 'n i tirik narsa jo n siz n arsad an nim asi bilan farq qiladi? O lim lar b u larn in g beshta asosiy fa rq i b o r deb h iso b lay d ilar. Birinchidan, tirik narsalam ing hammasi harakatda b o lad i. Hattoki, bunday qaraganda hech qachon yurm aydigan, butun um rini bir joyda o ‘tkazadigandek b o ‘lib ko‘rinadigan daraxtlar ham harakatlanadi. C h in d an ham , ochilib turgan k o ‘pchilik gullar kechalari yum ilib qoladi, daraxtlarning barglari esa xuddi uyquga kirgandek, egiladi, erta bilan esa g o ‘yo uyg'ongandek b o ‘lib, rostlanib oladi. Boshqacha aytganda, ular ham harakatlanadilar. Sh uning uchun ham h arakat hayotning birinchi belgisidir. 0 ‘simlik va hayvonlam ing harakatlanishi uchun energiya kerak, bu energiyani ular ovqatdan oladilar. Aytaylik, siz ochiqib qoldingiz. Buning m a ’nosi shuki, sizning organizm ingiz talaygina energiyani sarflab bo‘lgan, endi uni asliga keltirish, o ‘rnini toMdirish zarur. Bunday hoi 0 ‘simliklarda ham , hayvonlarda ham sodir b o la d i. Shu bilan birga har bir o ‘simlik, har bir hayvonning o ‘z ozig‘i b o la d i (1-rasm ). O rg an izm d a ovqat q ay tad an ish lan ad i, bir qism i o ‘zlash tirilad i, o rtiq c h a si esa tash q a rig a c h iq a rib ta sh la n a d i. M an a shu ja ray o n m odda alm ashinuvi deb ata la d i. M o d d a alm ash in u v i h ay o tn in g eng m u him b o ‘lgan ik k in ch i belgisidir. U c h in c h i sin fd a siz od am te rla g a n id a unga kerak boM magan tu z la r te r b ilan o rg a n iz m d an c h iq ib k etish in i bilib olgan edingiz. Bu ham m o d d a a lm a sh in u v in in g b ir tu rid ir. 5 / - r a s m . Ozjq zanjiri. 6 Tirik organizm lam ing ham m asi tarkibida organiк m odda boMgan hujayralardan tuzilgan. M a s a l a n , o d d iy d a r a x t n i n g b a r g i 20 m illionga yaqin hujayralardan iborat. Lekin hujayralar ju d a m ayda b o ‘ladi, ularni faqat mikroskop orqali ko‘rish m um kin. M ikroskop narsalarni bir necha o ‘n, yuz va ming baravar kattalashtirib ko‘rsatadi (2-rasm ). Tirik organizm da doim hujayralarning bir qismi yem irilib tu radi, lekin shu bilan birga yangilari ham paydo b o lad i. Yosh hayvon yoki o ‘sim lik tanasiga oziq singib borishi tufayli h u ja y r a la r y e m ir ilis h d a n k o ‘ra k o bp ro q yangidan paydo b o ‘Hb turadi. Shuning UChun 2- rasm. Mikroskop. hayvon yoki o ‘sim lik tanasi kattalashib boradi, y a’ni o ‘sadi. It va m ushuk bolalari asta-sekin o ‘sib, voyaga yetadi, yosh bolalar esa katta kishi b o ‘ladi. Download 4.42 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling