Tabiatshunoslik

O'sish bu hayotning uchinchi
 
belgisidir.
H ar bir organizm hayotining o ‘z davri: bahori, yozi, kuzi va qishi 
b o la d i. Bu davrlam ing yil fasllariga to ‘g ‘ri kelishi shart emas. Hayotda 
shunday davr boshlanadiki, bunda tirik organizmdagi hujayralar paydo 
b o ‘lishdan ko‘ra ko‘proq yemiriladi. N atijada organizm keksayib, qarib 
boradi va halok b o ‘ladi. H ar qanday tirik organizm ning nobud bo'lishi, 
y a fni o'lishi hayotning to'rtinchi
 
belgisidir.
X o‘sh, modomiki o ‘lim m uqarrar ekan, u holda nima uchun Yer 
yuzida hayot tugamaydi? Bu savolga juda oddiy javob berish mumkin. 
Shuning uchunki, jonli tabiatning yana bitta juda m uhim xossasi bor, bu 
ko‘payish qobiliyatidir. Nobud bo‘lgan o ‘simlik va hayvonlaming o ‘miga 
yangilari paydo b o la d i va hayot davom etaveradi. Ko'payish qobiliyati 
bu hayotning beshinchi va asosiy
 
belgisidir.
Ф
О zingizni sinang
1. 
Hayotning qanday belgilari borligini aytib bering. Ulaming xususiyati 
nimada? 2. Hayotning belgilari: harakat, modda almashinuvi, o ‘sish, ko‘payish, 
nobud boMishga misollar keltiring. 3. 1-rasmga qarab organizmning bir-biri 
bilan qanday bog’liqligini aytib bering. 4. Bu bog’liqlikning mohiyati nimada?
7

---

JO N A JO N 0 ‘LK AM IZNING IQ L IM I
Eslang! Hikoya qilib bering
1. 3-sinfda o ‘zlashtirgan qaysi bilim laringiz sizga ayniqsa qiziqarliroq?
2. Tabiat bilan aloqador qaysi am aliy ishlarni bajarishni oTgandingiz?
Jonajon o ‘lka! Bu so‘zlar zamirida qanchadan-qancha m a’no bor. Bu 
deganimiz odamlar, ularning shonli mehnati, qudratli zavod-fabrikalar, 
go‘zal shaharlar, qishloqlar, turaijoylar demakdir. Va hamma narsaga qudrati 
yetadigan, barchaga rizq-rolz, ob-hayot be rib, ham m ani iliq nafasidan 
bahramand etadigan, o ‘z chiroyiga mahliyo qila oladigan tabiat hamdir, 
albatta. Ranggo-rang tovlanib turadigan ajoyib chechaklardan, bahor 
kezlari tinim bilmas qushlar sayrog‘idan, gul ochgan kuzgi o ‘simliklardan 
zavqu shavqqa tolmaslik mumkinmi, axir. Qarang, tabiat qanchalik qudratli! 
Lekin u o ‘zini himoya qila olmaydi, xolos.
«Fuqarolar atrof tabiiy muhitga ehtiyotkorona munosabatda boMishga 
majburdirlar». ( 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. 50-modda.)
T a b ia tn i q o ‘riq la s h , h im o y a q ilish d a s iz n in g q o ‘lin g iz d a n
keladigan ish lar ham bor. K a tta la r d a ra x tla rn i q a n c h a lik k o ‘p 
ekishgani bilan kam lik qiladi. Bu o ‘rinda sizning yordam ingiz ham
kerak b o la d i: o ‘z m aktabingiz yonidagi, hovlingizdagi, xiyobonlar 
va b o g la rd a g i har b ir tu p d araxtni ehtiyot qiling va uni parvarishlab 
boring. H ayvonlar, qushlar, h ash aro tlar va boshqa tirik jo n z o tla r 
haqida g ‘am x o ‘rlik qiling.
Tabiatshunoslik darslarida atrof-m uhit to ‘glrisida ko‘pgina qiziq 
ma’lumotlarga ega bolasiz, amaliyjihatdan foydali boMgan ishlarni bajarishni, 
tabiatni muhofaza qilishni o ‘rganib olasiz. Jonajon tabiat tolg‘risidagi bilimlar 
Sizga uni sevishga, tushunishga yordam beradi. Sizning o ‘z shahringiz 
(qishlog‘ingiz) esa buyuk va g o ‘zal diyor boMmish 0 ‘zbekistondek 
mamlakatning bir qismidir.