YARIM SH A RLA R XARITASI
S H A R T L I
•
O 'zbekiston Respublikasi
T O S H K E N T poytaxD
—
O 'z b e k is to n
R e s p u b lik a s i
D a r y o la r v a k o 'l l a r
K a n a M a r
ҳктч
y a r i m
SHAH
B o t q o q l l k
S H I M О L > 4
AYSBERG (MUZTOG')
^1>RKT,04
OY YERNING YO‘L D O S H ID IR
Oy dumaloq shakldagi juda katta, sovuq va qattiq osmon jismidir.
U Yerning yoMdoshi, chunki u sayyoramiz atrofida aylanib turadi.
Oy yuzasi Yer yuzasidan 14 baravar kichikdir.
Oy — bizga eng yaqin b o ‘lgan
osmon jismi. U Yerdan taxm inan 400
ming kilom etr masofada joylashgan.
Teleskop bilan qaralganda Oyda tog‘lar, katta-katta tekisliklar va
pasttekisliklar yaxshi ko‘rinadi, bularni olim lar «Оу dengizlari» deb
atashadi, lekin ularda suv yo‘q, ular quruq (6-rasm ).
Oyning yuzasi
Quyosh nurlarini qaytaradi, shunga k o ‘ra Oy, xuddi
boshqa sayyoralar singari qaytarilgan Quyosh nurlarini sochib, yarqirab
turadi.
Oy ham isha Quyosh nuri tushadigan
tom oni bilan Yerga qarab
turadi. Oyning ikkinchi tom oni bizga ko‘rinm aydi. X o‘sh, Oy nim a
bilan Yerdan farq qiladi?
Birinchidan, Oyda suv va havo yo‘q, dem ak, bug‘lanish yo‘q. Bulut
ham hosil b o ‘lmaydi. Shuning uchun teleskopda Oydagi tog‘lar va
«dengizlar» ham isha aniq-ravshan ko‘rinib turadi.
Ikkinchidan, Oy yuzasi Quyosh nurlaridan qattiq qiziydi.
Quyosh
botganidan keyin issiq sovuq bilan alm ashinadi.
6-rasm. Oydagi togdar.
20
U chinchidan, Oyda ham m a narsalam ing Yerdagiga nisbatan vazni
yengil b o la d i. Oy bizning sayyoram izdan kichik boMganligi sababli
tortishish kuchi kam.
О ‘zingizni sinang
1. N im a uchun Oy Yerning yo‘ldoshi deb aytiladi?
Telluriy asbobi
yordam ida Oyning harakatini kolrsatib bering.
2. Oy qaysi xususiyatlari bilan Y erdan farq qiladi?
Topshiriq
K a rto n d an sin f u ch u n Q uyosh, Y er va O yning aylanish harakati
modulini yasang. (Quyosh diam etri 109
santim etr, Yer diam etri 1 santim etr,
Oy diam etri chorak santim etr bo‘lsin.) U chala m odulni sinfga osib q o ‘ying.
Do'stlaringiz bilan baham: