Tabiiy fanlar fakulteti

Hayvonlar hayotining asosiy hususiyatlari

Hayvonlar zamburug’lar va ko‘pchilik bakteriyalar singari geterotrof

organizmlar bo'lib, tayyor organik moddalarhisobigaoziqlanadi. Ko'pchilik
hayvonlar faol hayot kechiradi; bir joydan ikkinchi joyga ko‘chib yura oladi
va har xil harakatlar qiladi. Ular tanasida moddalar almashinuvi ham faol
kechadi. Shuning uchun evolyutsiyajarayonida hayvonlar organizmida turli
organlar sistemasi hosil boigan. K o‘phujayrali yuksak tuzilgan hayvonlarda ovqat hazm qilish, ayirish, nafas olish, qon aylanish, tayanch-harakat,
jinsiy va nerv sestemalari rivojlangan. Hayvonlar bilan boshqa tirik mavjudotlar o‘rtasidagi tafovutlar ancha murakkab tuzilgan formalar o'rtasida
ko‘proq yuzaga chiqadi. Sodda tuzilgan organizmlar o‘rtasida esa yuqorida
ko‘rsatib o‘tiIgan tafovutlar yaqqol ko'zga tashlanmaydi. Xususan, bir hujayrali hayvonlar (xivchinlilar) orasida о ‘simlikka о ‘xshash fotosintez qiluvchi bir qancha avtotrof turlari ham bor. Xuddi shuningdek, bir hujayrali
o‘simliklar (yashil suv o‘tlari) orasida ham faol harakat qiladigan turlari boiadi.
Moddalar almashinuvi. Oziqlanish orqali organizmgaoziq moddalar,
suv va kislorod o ‘tadi. Bu moddalardan assimilyatsiya natijasida hayvonlar hayoti uchun zarur bo'lgan yangi moddalar hosil bo'ladi. Dissimilyatsiya jarayonida hayvonlar tanasidagi organik moddalar (yog'lar, uglevodlar) parchalanib, energiya ajralib chiqadi va organizm uchun keraksiz moddalar (karbonat angidrid gazi, azotli mahsulotlar) hosil bo'ladi. Oziq moddalar, suv va kislorod tananing turli qismlariga yetkazib beriladi, parchalanish mahsulotlari esa tanadan chiqarib tashlanadi. Ko'pchilik tirik organizmlarda assimilyatsiya va dissimilyatsiya mahsulotlari suvda erigan holda hujayra qobig‘i orqali organizmgao‘tadi va chiqarib tashlanadi. Moddalaming organizm orqali bunday harakatlanishi diffuziya deyiladi. Bir hujayrali va tuban ko‘p hujayrali hayvonlar tanasida boradigan
m odda almashinuv jarayonlarida diffuziya asosiy o‘rin tutadi.
Hayvonlar tanasining yiriklashuvi vatuzilishining murakkablashuvi bilan
organizmda moddalami tashish funksiyasini bajaruvchi maxsus organlar paydo
bo'ladi. Bo'shliqichlilardabu vazifani tanabo'shlig'i, yassi chuvalchanglarda
esa shoxlangan ichaklar, to'garak vahalqali chuvalchanglar hamda
bo‘g'imoyoqlilarda tana suyuqligi bajaradi, Yuksak tuzilgan hayvonlar hayotida moddalar almashinuvi va qon aylanish sistemasi asosiy o‘rin tutadi.