Tabiy birikmalar kimyosi fanidan “ monosaxaridlarning xossalari va ularning xalq xojaligida qo`llanilishi”

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOQ DAVLAT UNIVERSITETI

KIMYOVIY TEXNOLOGIYA FAKULTETI

KIMYO YO’NALISHI
FIZIKAVIY VA KOLLOID KIMYO KAFEDRASI
TABIY BIRIKMALAR KIMYOSI FANIDAN

“ MONOSAXARIDLARNING XOSSALARI VA ULARNING XALQ XOJALIGIDA QO`LLANILISHI”

MAVZUSIDAGI


KURS ISHI

Qabul qildi:__________________________

Topshirdi: _________________________
NUKUS-2021
MUNDARIJA

Kirish	3
I.Bob.Asosiy qism	5
I.1. Ulevodlarlarning sinflanishi va nomlanishi	5
I.2. Monosaxaridlar	9
I.3. Monosaxaridlarning stereoizomeriyasi
II. Bob. Xossalari	17
II.1. Kimyoviy xossalari	17
II.2. Fizik xossalari	19
II.3. Xalq xojaligida qollanishi .	20
Xulosa	22
Foydalanilgan adabiyotlar	24

Kirish
Kurs ishining dolzarbligi. Tarkibida ham karbonil, ham gidroksil guruhlari bo’lgan organik birikmalarga uglevodlar deyiladi. Boshqacha qilib aytganda, uglevodlami ko’p atomli aldegido yoki ketospirtlar deyish mumkin. Uglevodlar tabiatda juda ko’p tarqalgan bo’lib, tirik organizm hayotida muhim rol o’ynaydi. Ular o’simliklar tarkibida 80% va hayvonlarda 20% miqdorda bo’lishi mumkin. Bularni uglevodlar deyilishiga sabab, ularning tarkibidagi H2 va O2 ning bir-biriga nisbati suvdagi H2 bilan O2 ni nisbatiga o’xshashdir.
Masalan: C6H12O6 = 6C + 6H2O yoki C6 (H12O6)
Shunga asosan uglevodlarning umumiy formulasini Cn(H12O6)m bilan ifodalash mumkin. Ular orasida nisbatan oddiy deb topiladi birikmalar va yirik makromolekulalar (polimerlar), molekulyar massasi bir necha millionga etishi mumkin. Ko'pchilik D-glyukoza va uning polisaxaridlari sellyuloza va kraxmal keng tarqalgan. Nuklein kislotalar va oqsillar bilan bir qatorda uglevodlar ham mavjud deyarli barcha jarayonlarda ishtirok etadigan eng muhim komponentlar, tirik organizmlarda sodir bo'ladigan. Uglevodlarning asosiy vazifalari biologik tizimlar energiya va strukturaviydir. Darhaqiqat, uglevodlar to'planish, saqlashda markaziy rol o'ynaydi va barcha tirik organizmlarda energiyani tashish va tabiatda paydo bo'lishi polisakkaridlarga asoslangan qo'llab-quvvatlovchi tuzilmalar (o'simlik yog'och yoki artropod chig'anoqlari) asosida skeletlari paydo bo'lishidan ancha oldin sodir bo'lgan kaltsiy fosfat. Bu funktsiyalarga qo'shimcha ravishda, murakkab oligosakkaridlar maxsus hujayralararo tanib olish uchun ishlatiladi, D-riboza va D-dezoksiriboza nuklein kislotalar (RNK va DNK) tarkibiga kiradi irsiy ma'lumotlarning saqlovchilari va tashuvchilari. Biroz uglevodlar va ularning hosilalari dorilar, masalan, antibiotiklar. Inson tanasida glikogen ko'rinishidagi uglevodlar zahiralari mavjud umumiy massaning 2%. Uning asosiy massasi (2/3) mushaklarda, 1/3 – dyuymda jigar. Qonda 100-110 mg glyukoza va uning konsentratsiyasi mavjud qonning osmotik bosimiga bog'liq. Surunkali karbongidrat tanqisligi jigarda glikogen zahiralarining kamayib ketishiga va undagi yog'larning cho'kishiga olib keladi besh hujayralar. Bu jigar va deb atalmish yog' degeneratsiyasi sabab bo'lishi mumkin uning funktsiyalarini buzish. Shunday qilib, jarayonlarning mohiyatini tushunish uchun umuman yovvoyi tabiatda va xususan inson tanasida uchraydi va ularga maqsadli ta'sir qilish, infektsiyalar va kasalliklarga qarshi kurashish, uglevodlar kimyosini bilish va rivojlantirish kerak. "Organik kimyo" va "Biokimyo" o'quv fanlari sifatida tibbiyot va farmatsevtika tizimida yetakchi o‘rinni egallaydi ta'lim. Ushbu fanni o'rganish ajralmas qismidir mutaxassisliklarda tahsil olayotgan talabalarning kasbiy tayyorgarligi “Dorixona”, “Umumiy tibbiyot”, “Pediatriya”, “Stomatologiya”. Bu zamonaviy texnologiyalar, keng qo'llanilishi talablari tufayli texnologiyadagi organik birikmalar, kundalik hayot, ularning fiziologik faolligi, ekologik muammolar va ulardan foydalanish yo'llari zamonaviy fanning organik kimyo va biokimyo sohasidagi yutuqlari. Ushbu o'quv qo'llanma uslubiy jihatlarga qaratilgan "Uglevodlar" bo'limini mustaqil, individual rejimda o'rganish nazariy materialni ishlab chiqish. Ko'rib chiqish ketma-ketligi bo'limlar eng katta darajada taqdim etiladi bog'lanishni tushunish jarayoniga hissa qo'shadi: tuzilishi - kimyoviy xossalari uglevodlar. Qo'llanmada uglevodlarning xususiyatlarini o'rganish bo'yicha tajribalar mavjud, mustaqil ish uchun test topshiriqlari, topshiriqlar to'plami va mashqlar olish usullari, kimyoviy xossalari va sifati haqida talabalar uglevodlarni aniqlash. Vazifalar turli xil versiyalarda tuzilgan: sxemalar transformatsiyalar, oddiy ikki, uch bosqichli sintezlar, uchun topshiriqlar noma'lum moddaning tuzilishini aniqlash, sifat tahlili ulanishlar. Bundan tashqari, misol sifatida, bilan tipik vazifalar javob standartlari.