Tadbirlarni tashkil etishda tashkilotchilik faoliyati reja: Madaniy-ma`rifiy faoliyat vazifasi, faoliyat ta`sirchanligi, boshqa sohalar bilan aloqadorligi

Ommaviy–madaniy tadbirlar rejissurasi
Badiiy-ommaviy tadbirlarni tashkil qilishning o`ziga xos xususiyatlarini bilish shu sohaga oid bilimlarni konkretlashtiradi, ularni egallashga aniqlik kiritadi, tadbirlar mohiyati va xarakterini to`laroq yoritib berishga yordam beradi.
O`ziga xos xususiyatlar haqida so`z borganda, hodisalarni bir-biridan ajratib turadigan, faqat bir hodisaning yolg`iz o`ziga tegishli bo`lgan xususiy belgilari va tomonlari tushuniladi. Lekin o`ziga xos xususiyatlar bir hodisaning yakka o`zini o`rganish bilangina aniqlanmaydi. Balki bir necha hodisalarni bir-birlari bilan solishtirib ko`rilganda, ularning avval umumiy, keyin esa xususiy tomonlarini topish mumkin bo`ladi.
Badiiy-ommaviy tadbirlarning xususiyatlarini aniqlash uchun ularni san`at, ommaviy axborot turlari bilan taqqoslab ko`riladi. CHunki badiiy-ommaviy tadbirlarning teatr spektakllari, kontsert programmalari, kinofilm va radioeshittirishlar, teleko`rsatuvlar bilan umumiy bo`lgan hamda ulardan ajralib turadigan o`ziga xos tomonlari bor.
Badiiy-ommaviy tadbirlarni tashkil etishning birinchi asosiy xususiyati shundan iboratki, u kundalik hayotning tarkibiy qismi sifatida namoyon bo`ladi. Agar san`at asarlari real «birinchi dunyo»ni badiiylashtirish asosida «ikkinchi dunyo»ni vujudga keltirsa, badiiy-ommaviy ish shakllari kundalik hayotning o`zidagi muhim va diqqatga sazovor voqealarni tadbir sifatida uyushtiradi.
Yuqorida qayd etganimizdek, mehnatkashlarning bo`sh vaqtini mazmunli tashkil qilish asosan madaniy-ma`rifiy muassasalarning zimmasiga tushadi. Shunday ekan, aholining ishdan xoli vaqtida hayotning muhim daqiqalarini va mehnat yutuqlarini nishonlash hamda ular ehtiyojini qondirish uchun badiiy-ommaviy tadbirlar (turmushning tarkibiy qismi sifatida) uyushtiriladi. Mehnatkashlarning bo`sh vaqtlarida ularning bilimini oshirish uchun og`zaki jurnal, hordiq chiqarishlari uchun dam olish kechalari, biron buyuk sanani yoki mehnat yutug`ini nishonlash uchun bayramlar kabi ko`plab tadbirlar tashkil qilinadi. Bu tadbirlar esa maxsus o`ylab topilmaydi. Ularni mahalliy hayotning o`zi, kishilarning ma`naviy ehtiyoji bevosita taqozo qiladi va shularga binoan tadbirlar tashkil qilinadi.
Badiiy-ommaviy tadbirlar kundalik turmushning tarkibiy qismi sifatida hayotning muhim daqiqalarini o`zida mujassamlashtirish bilan birga, ular hayotni real xujjatli materiallar bilan bog`liq holda aks ettiradi. Albatta, ularda barcha hayotiy materiallar badiiy-estetik bezalib, madaniy tadbir shakliga keltiriladi.
Badiiy-ommaviy tadbirlarning ikkinchi xususiyati shundan iboratki, u bir marta tashkil etilib, asosan bir marta namoyish qilinadi. Agar teatr spektakllari kinofilmlar tayyorlangandan keyin yuzlab marta namoyish qilinsa, madaniy-ma`rifiy muassasalardagi tadbirlar esa takroran qo`yilmaydi. U muayyan va muhim sanalarga bag`ishlangan uchun faqat belgilangan kunda (yoki uning arafasida) tashkil qilinadi.
Agar teatrda qo`yilgan pyesani yana bir necha yildan keyin qaytadan sahnalashtirish mumkin bo`lsa, klub tadbirlarida bu holat takrorlanmaydi. Biron tadbir stsenariysining sxemasini ikkinchisiga qo`llash mumkin emas. Har qanday yangi stsenariy yangi tuzilishni, asosiy detallar va fikrlarning obrazi, o`ziga xos tuzilishini, o`y-kechinmalarni hamda ijodiy mehnatni talab qiladi.
Buning asosiy sabablari quyidagilardan iborat:
a) (Klub) tadbirlari ma`lum va muhim sanaga bag`ishlangani uchun faqat belgilangan kunda (yoki o`sha kun arafasida) tashkil qilinadi. Boshqa kunlarda ma`lum sanaga bag`ishlangan tadbirlarga ommaning ehtiyoji bo`lmaydi.
b) Klub hamda madaniyat va istirohat bog`i aholining ma`lum qismi uchun tayyorlangan tadbirlarni bir marta namoyish qilishi etarlidir. Masalan, o`qituvchilar kuniga bag`ishlangan tadbir asosan murabbiylar uchun bir marta — oktyabr’ oyining boshida o`tkazilishi mumkin.
Badiiy-ommaviy tadbirlarning uchinchi xususiyati shundan iboratki, ular asosan mahalliy aholi uchun, ularning real hayotidan olingan materiallar asosida tuziladi. Tadbirlar aks ettiradigan materiallar muayyan muassasa xizmat qiladigan konkret xo`jalik, mahalla, korxona, kolxoz-sovxoz, rayon hayotidan olinadi. Tadbirlarning bosh qahramoni sifatida muayyan joyda mehnat qilib, mahalliy aholi orasida namuna bo`layotgan kishilar namoyon bo`ladi.
Shu bilan birga, badiiy-ommaviy tadbirlar xalqaro, umumittifoq yoki respublika miqyosidagi muhim voqealarga murojaat qilishi mumkin. Lekin madaniy-ma`rifiy muassasalardagi tadbirlar mazmunida faqat xalqaro, umumittifoq masalalari aks ettirilsa, boshqa ommaviy axborot vositalarining (radio, televidenie, matbuot) bajaradigan vazifalarga o`xshab ketadi. Madaniy-ma`rifiy muassasalar boshqa muassasalar bajaradigan vazifalarga o`z diqqatini jalb qilsa, bu takrorlanishga olib keladi va o`ziga xos xususiyatini yo`qotadi.
Radio, televidenie va matbuot ulkan kuchga, keng imkoniyatga ega bo`lgani bilan ularning ko`pgina eshittirish va ko`rsatuvlari barcha mahalliy hayot masalalarini aks ettira olmaydi. Ular asosan xalqaro, umumittifoq, respublika va oblast’ ahamiyatiga ega bo`lgan voqealarni aks ettirishi mumkin. Madaniy-ma`rifiy muassasalar esa, o`z tadbirlari orqali mahalliy hayot masalalarini muhim ijtimoiy voqealarga bog`lab olib borishi lozim.

Foydalanilgan adabiyotlar
1. Imomnazarov M. Milliy ma’naviyatimizning takomil bosqichlari. T.: 1996 yil.
2. Abdullayev M. Madaniyatshunoslik. Farg’ona, 1998 yil.
3. Abdullayev M. Abdullayev A. Ma’naviyat va madaniyat tarixi. Farg’ona, 1998 yil.
4. www.Ziyouz.com
5. www.arxiv.uz
6. www.ma’naviyat.uz