Тадқиқот мақсади

Тадқиқот предмети: 5-синфда математика ўқитиш жараёнида молиявий саводхонликни шакллантириш.
Тадқиқот қуйидаги гипотезага асосланади: 5-синф ўқувчиларининг молиявий саводхонлик даражасини математика дарсларида иқтисодий мазмунли амалий йўналтирилган топшириқларни қўллаш орқали ошириш мумкин бўлади.
Ушбу ишни бахариш жараёнида қуйидаги масалалар ҳал қилинди:
1. Мактаб ўқувчиларининг молиявий саводхонлигини оширишга қаратилган воситалар ва чора-тадбирлар рўйхатини кўриб чиқинг.
2. 5-6-синфларда молиявий саводхонликни шакллантиришда математика асосларининг ролини таҳлил қилиш.
3. Математика дарсларида ва дарсдан ташқари фаолият доирасида 5 – 6 синф учун молиявий саводхонликни шакллантириш бўйича адабиётларни тахлил қилиш.
4. 5-синф ўқувчилари учун молиявий саводхонлик асослари бўйича билимларни аниқлаш ва математика бўйича ўрганилган материални молиявий топшириқларда қўллаш қобилиятини аниқлашга қаратилган тестларни ишлаб чиқиш ва ўтказиш
5. 5-синфда математика дарсларида молиявий саводхонликни шакллантириш бўйича топшириқлар тўпламини ишлаб чиқиш ва синовдан ўтказиш.
1 боб. МАТЕМАТИКА ЎҚИТИШ ЖАРАЁНИДА МОЛИЯВИЙ САВОДХОНЛИКНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ

1. 
   Ўқувчиларнин молиявий саводхонлиги тушунчаси
   

Молиявий саводхонлик – асосий молиявий тушунчаларни тушуниш ва бу ахборотни иқтисодий хавфсизлик ва инсонларнинг фаровонлиги учун оқилона қарор қабул қилишни назарда тутадиган мураккаб соха. Улар қуйидагилардан иборат:

1. 
   Сарфлар ва омонотлар хақида қарор қабул қилиш;
   
2. 
   Молия билан ишлаш учун мос воситаларни танлаш;
   
3. 
   Бюджетни режалаштириш;
   
4. 
   Келажак мақсадларда, масалан, таълим олиш ёки кексаликда ҳаётни таъминлаш мақсадида маблағ тўплаш.
   

Бу тушунча сиёсий, географик ва ижтимоий-иқтисодий чегаралардан ташқарига чиқади. Жаҳон иқтисодий тизимининг фаровонлиги одамлар ва гуруҳларнинг ўзаро боғлиқ муносабатларнинг мураккаб тармоғини шакллантириб, уларга қўшадиган ҳиссаларига боғлиқ. MERRILL LYNSH FOUNDATION ҳомийлигида ўтказилган молиявий саводхонлик бўйича ўтказилган тадқиқот шуни кўрсатдики, магистратура талабаларининг атиги 48 % молиявий саводхонлик бўйича саволларга тўғри жавоб бера олади.
Жахон иқтисодиётда тўлиқ иштирок этиш учун одамлар молиявий хизматлардан фойдаланиш имкониятига эга бўлиш ва энг муҳими, улардан қандай фойдаланишни тушуниши керак.
Молиявий саводли одамлар молиявий хавф ва кутилмаган вазиятлардан кўпроқ ҳимояланган. Улар шахсий молияни бошқаришда кўпроқ масъулиятли, мавжуд молиявий ресурсларни тақсимлаш ва келажакдаги харажатларни режалаштириш орқали фаровонлик даражасини оширишга қодир. Уларнинг миллий ва жахон иқтисодиётга ижобий таъсир кўрсатиши мумкинлиги хам катта ахамиятга эга. “Молиявий нуқтаи назарга эга” инсонлар шахсий молиявий хавфсизлиги ва фаровонлигини таъминлаш, иқтисодиётга ҳисса қўшиш ва жахон иқтисодий тизимнинг барқарор ривожланишига ҳисса қўшадиган қарорлар қабул қилади.
Таълим муассасаларида ва уй шароитида молиявий саводхонликга ўқитиш қай ахволда?
Жахонда молиявий саводхонликга ўқитиш стандартлари хақида ягона нуқтаи назар мавжул эмас. Мактаб таълими кў9п сонли ёшларни қамраб олган ва шу сабабли кўплаб дақвлатларда ушбу фанни мустақил ўқув фани сифатида ёки мактабда ўқитилаётган фанлар доирасида киритиш чоралари амалга оширилмоқда. Бироқ ушбу ўқув фанини мактаб таълимига оммавий киритиш хақида сўз олиб бори лмайди. Кўп холларда ота – оналар ўз фарзандларига молиявий саводхонлик асосларини ўргата олмайди, чунки улар маблағларни бошқариш сохасида етарлича билим ва кўникмаларга эга эмас.
Муаммони қандай хал қилиш мумкин?
Мактаб ўқувчиларнинг молиявий сохада саводхонлиги – жахон молия тизимини узоқ муддатли соғломлаштиришнинг мухим воситаси, ахоли ва фуқароларнинг бўлажак авлодларининг хайёт тарзи сифати стандартлари ва иқтисодий хавфсизлигини самарали оширишдир.
Молиявий саводхонликни ва иқтисодий маданиятни ошириш масалалари билан Е.Е. Парамонова, А.А.Нуртдинова, В.А. Кузьменко, А.А. Горчинская, Г.А. Бордовский, Г.Э. Королёва каби педагоглар шуғулланиб келмоқда.
Таълим олувчининг молиявий саводхонлиги – бу молиявий тушунчалар ва хатарларни билиш ва тушуниш, шунингдек, шахснинг ва жамиятнинг молиявий фаровонлигини яхшилаш ва иқтисодий ҳаётда иштирок этиш имконини таъминлаш учун бир қатор молиявий шароитларда самарали қарорлар қабул қилиш учун бундай билим ва тушунчаларни қўллаш қобилияти, мотивацияси ва ишончи. [18].
Молиявий саводхонлик ва пул билан муамила қилишни неча ёшдан бошлаш лозим?
Ушбу саволга бир қийматли жавоб мавжуд эмас. Кўпчилик молиявий саводхонликни таълим тизимининг илк босқичларида бошлаш мақсадга мувофиқ деб хисоблайди. Болалар шахсий, оилавий ва жамият хайётида пулларнинг тутган ўрни хақида қанча эрта билиб олса шунча эрта фойдали молиявий кўникмаларни шакллантириш имконига эга бўлади. Ўқувчилар 7 - 13 ёшда содда ва тушунарли ьтилда байён этилган молиявий тушунчаларни тушунишга қодир.
Молиявий сохада саводхонлик хам бошқа ихтиёрий саводхонлик каби кзоқ вақт давомида, “соддадан мураккабга қараб” тамойили асосида, билимлар ва кўникмаларни амалий қўллашга йўналтирилган кўп марта такрорлашлар ва мустахкамлашлар жараёнида шакллантирилади. Эрта ёшдан бошлаб молия сохасида фойдали одатларни шакллантириш ёш улғайган сари кўплаб хатоларнинг олдини олишга ва молиявий мустақилликга эришишга ёрдам беради, шунингдек бутун хайётга етадиган молиявий хавфсизлик ва фаравонликга асос солади. Замонавий болалар, ўсмирлар ва ёшлар фаол истеъмолчилардир, ва улгуржи савдо тармоқлари, реклама ишлаб чиқарувчилар ва банк хизматларининг эътиборини тортади. Бундай холатда истеъмол, жамғарма, режалаштириш ва кредит сохасидаги кўникмаларнинг етишмовчилиги хайёт давомида кўп йиллар тўлашга тўғри келиши мумкин бўлган ўйлаб кўрилмаган қарорлар ва қалтис ишларга олиб келиши мумкин. [5].
Иқтисодий ноаниқликда болаларга маблағни сарфлашда ақилли қарор қабул қилишлари учун молиявий саводхонлик кўникмаларини эгаллашга ёрдам бериш жуда мухим.