Tadqiqotlari

= Ak
1
 . Ks
o
 
Omillarning tovar oborotiga ta’sirini topish uchun quyidagi hisob-kitoblarni
amalga oshirish lozim. 
1. Tovar oborotining asosiy kapitalining o‘zgarishi evaziga o‘zgarganligini 
( Tak) topish uchun tovar oborotining qayta hisoblangan miqdoridan 
(Tkx) uning rejadagi hajmini ayirish kifoya (T
o
) : 
 Tak = Tkx - T
o
 = (Ak
1
 . Ks
o
 ) - (Ak
o
 . Ks
o
 ) 
2. Tovar oboroti o‘zgarishiga asosiy kapital samaradorligining ta’sirini ( 
Tks) aniqlash uchun tovar oborotining haqiqiy so‘mmasidan (T
1
) uning 
qayta hisoblangan miqdorini (Tkx) ayirish kifoya : 
 Tks = T
1 
. Tkx = (Ak
1 
. Ks
1
 ) - (Ak
 1 
. Ks
o
) 
Ikki omilning ta’siri tovar oboroti farqining umumiy so‘mmasiga teng 
bo‘lishi kerak : 
 T =  Tak  Tks 
Zanjirli almashtirish 
usuli 
 
Natija o‘zgarishiga uchta va undan ko‘p omillar ta’sir qilsa, ular o‘rtasidagi 
bog‘liqlik funksional bo‘lsa ushbu usuldan foydalaniladi. Masalan, tovar 
oboroti (T) o‘zgarishi xodimlarning ro‘yxatdagi soni (X), ularning o‘rtacha 
ish kunlari (K) va bir kunlik mehnat unumdorligi (M) ko‘rsatkichlari bilan
funksional bohliqdir. Bu quyidagicha ifodalanadi: 
T= X . K . M 
Ushbu formula asosida natijaga uchta omil ta’sir, qilganligini ko‘ramiz. 
Omilli tahlilning asosiy vazifasi natijaning shu har bir omil evaziga 
o‘zgarishini 
topishdan 
iboratdir. 
Zanjirli 
almashtirish 
usulidan 
foydalanadigan bo‘lsak rejadagi natijani har bir omil evaziga qayta hisoblab 
olish lozim. Bu uchun quyidagi hisob-kitoblar amalga oshiriladi: 
1. Tovar oboroti hajmining xodimlarning ro‘yxatdagi soni o‘zgarishi 
evaziga o‘zgarganligini topish uchun quyidagi formuladan foydalaniladi: 
 Tx = Tx -To = (X