Tadqiqotlari

ani?lash 
 
Korxona potеntsial imko-
niyatlarini tadqiq etish va 
maqsadli bozorlarni tanlab olish 
 
- Bozorda markеting tadqiqotlari: 
-
- Bozor strukturasini o’rganish 
- Korxona sеgmеnti va bozor tavsifnomasini 
aniqlash 
- Talab tahlili 
- Taklif (o’z tovarlari) tahlili
- Raqobat kеskinligi tahlili 
- Talab va taklifning bog’liqligi tahlili 
-
- Tashqi muhit tadqiqotlari: 
-
- Istе'molchilarni tadqiq etish 
- Raqobatchi tovarlarni o’rganish 
- Ta'minotchi va istе'molchilarni o’rganish 
- Raqobatchi firmalarni o’rganish 
- Umumiqtisodiy tеndеntsiyalarni o’rganish 
- Tarmoq tеndеntsiyalarini o`rganish 
- Dеmografik, fan-tеxnik, siyosiy, madaniy 
omillar ta'sirini o’rganish 
-

---

36 
Bozorni tadqiq qilish - marketing tadqiqotlarining ma’lum bir qismidir, xolos. 
Faqatgina shartli ravishdagina ularni marketing tadqiqotlarining asosi deb qabul 
qilish mumkin. Bozorni tadqiq qilish jarayonida quyidagilar aniqlanadi: 
➢ yoshi, jinsi, hududiy, ijtimoiy, oilasidagi kishilar soni, o‘zini tutishi, 
daromadi darajasi bo‘yicha iste’molchilar guruhini aniqlash; 
➢ assortimentni rejalashtirishda, sotish va reklamani tashkil qilishda 
xaridorlarning istagini aniqlash; 
➢ mahsulotning sotilishi miqdori, uning umumbozor sig‘imidagi ulushi 
(hududlar va segmentlar bo‘yicha xam); 
➢ firmaning raqobatdoshligini va uning bozordagi o‘rni. 
1.8-rasm. Marketing tadqiqotlarini o‘tkazishda amal qilish lozim bo‘lgan 
asosiy tamoyillar
1
 
Shuningdek, bozor to‘g‘risida ma’lumotlarni to‘plash ularning miqdori va turli 
tavsifnomalariga ega (1.9 –rasm).
1
Завьялов П.С. Маркетинг в схемах и рисунках. –М.:Инфра-М, 2015, 70-б 
muntazamlilik
tizimlilik
tejamkorlik
obyektivlilik
aniqlik
sinchkovlik
tezkorlik
komlekslilik

---

37 
Chunki har bir ma’lumot to‘plashda, har bir yo‘nalishning o‘ziga xos 
yondashuvi va ko‘lami mavjud. Masalan, tarmoq bo‘yicha to‘plangan ma’lumotlar 
har bir guruhning o‘z maqsadlari va yo‘nalishlariga ega. 
Ko‘rinib turibdiki, bozor to‘g‘risidagi ma’lumotlar miqdori katta va turli 
xarakterga ega. Shuning uchun bozorni tadqiq qilishda turli bilim sohalarining 
mutaxassislari qatnashadilar va bu tadqiqotlar ancha qimmatga tushadi. 
Marketing tadqiqotlari o‘tkazishda chet el firma va kompaniyalari katta 
mablag‘lar sarflaydi. Masalan, AKShda yillik sotish xajmi 25 mln. dollar bo‘lgan 
kompaniyalar o‘z marketing budjetlarining 3,5 foizga yaqinini marketing 
tadqiqotlariga sarflaydi. Iste’mol tovarlari ishlab chiqaruvchi korxonalar ishlab 
chiqarish vositalari yetkazib beruvchi korxonalarga nisbatan bu sohaga ko‘proq 
mablag‘ sarflaydilar.
1