Tairova m. M., Abdulloev a. J. Logistika

 
5.5. Zaxira holati nazorat tizimining asosiy ko’rsatkichlari 
Ushbu bo’limda ko’p uchraydigan nazorat tizimining zaxiralar 
ko’rinishdagi holatlari batafsil bayon etilgan: 

---

55 
-zaxiralarni eng yuqori darajada to’ldirib turishning davrlar 
bo’yicha saqlab turish tizimi; 
-haqiqiy zaxira darajasining uzluksiz tekshirib turishdagi 
belgilangan miqdor tizimi. 
Birinchi tizimni qo’llashda korxona tomonidan mahsulot yetkazib 
beruvchiga talab jo’natilgan bo’lib u o’zgarmaydi. Masalan, har 
dushanba kuni firma menedjeri tovarlar qoldig’ini ko’rib chiqib, 
oldindan belgilab qo’yilgan eng yuqori me’yorga yetkazish uchun 
qo’shimcha talab qo’yadi. 
Ikkinchi usulning mohiyati shundan iboratki, qaysidir tovarning 
zaxirasi belgilangan eng kichik miqdorga yetishi bilan ushbu tovarga 
qo’shimcha talab qo’yiladi. 
Bunda talab qilinadigan tovar to’plamining miqdori doimiy 
ravishda bir xilda bo’ladi (zaxira miqdorining belgilab qo’yilgan 
miqdori). Aytib o’tilgan tizimlarni batafsilroq ko’rib chiqaylik. 
Eng yuqori darajagacha bo’lgan holatini nazorat qilish bir xil 
vaqtlar o’rtasida qoldiqlarni sanoq qilish yo’li bilan amalga oshiriladi. 
Tekshirishlar natijalariga qarab talabnomalar tuzilib, yangi tovar 
to’plami olinadi. 
Talab qilinadigan tovar to’plamining miqdori tovar zaxirasining 
eng yuqori me’yorida ko’zda tutilgan va tekshirish davridagi haqiqiy 
zaxira o’rtasidagi farq bilan belgilanadi. 
Talablarni ijro etish uchun ma’lum vaqt davri talab etilgani bois, 
talab etiladigan to’plamning miqdori ushbu davr davomida sarf 
qilinadigan tovar miqdoriga ko’paytiriladi. 
Talab qilinadigan to’plamning miqdori (T) quyidagi formula 
orqali aniqlanadi: 
 
T q 3 maks – (3 fak –3 t.b) 
bunda, 3 maks - me’yorda belgilangan eng yuqori zaxira; 
3. fak - tekshirish davomidagi haqiqiy zaxira; 
3 t.b - talablarni joylantirish va bajarish davomidagi sarf 
qilinadigan zaxira; 
Amalda bu tizim bo’yicha ko’p tovarlar ichida birortasiga talab 
qo’yilib, bir tovar yetkazib beruvchining o’zidan olinib, talab darajasi 
nisbatan bir xilda bo’lgan, kam qimmatli tovarlar hisoblanadi va x.k. 
Zaxiralar holati darajasini uzluksiz tekshirib turish sharoitida 

---

56 
talablar miqdorini saqlab turish tizimi (zaxira darajasining yaqin 
o’rtadagi miqdori). Zaxiralar holatini nazorat qilishning bunday 
tizimida zaxiralarni to’ldirish uchun talab miqdori doimiy ko’rsatkich 
bo’lib hisoblanadi. Vaqt oraliqlari talablarni joylashtirish davomida 
har xil bo’lishi mumkin. 
Bunday tizimda me’yoriy ko’rsatkichlar bo’lib talab miqdori 
hisoblanadi, hamda talablarni joylashtirish davridagi zaxira miqdoriga 
qaraladi (zaxira darajasining yaqin o’rtadagi miqdori yoki talab 
nuqtasi sug’urta miqdori ko’rsatkichidir. 
Yetkazib berish uchun talablar mavjud zaxiralarning talab 
nuqtasaga kamaygani hollarida qo’yiladi.