Tajriba ishi. Tog‘ jinslarining hajmiy og‘irligini hisoblash

Ishni bajarish uchun namuna
Qatlamlar to`plamini (l<sub>1</sub>,l<sub>2</sub>,l<sub>3,</sub>l<sub>4</sub>) qazib olishda, l<sub>3</sub> chi qatlam bo`ylab L=40 m bo`lgan xavfsizlik butunligi qoldirilgan. Tog` jinsi qatlamining yotish burchagi = . l₃ chi qatlam qalinligi m=1,0 m. l₂ qatlamnig joylashish chuqurligi =500 m. Qatlamlar orasidagi qalinlik h_1-2=60 m, h_2-3=20m, h_3-4=40_. l₃ chi qatlamdagi qazib olingan bo`shliq o`lchami a=200m.
Yechish
1.l₂ qatlamning joylashish chuqurligi va h_2-3 qatlamlar orasidagi qalinligidan foydalanib ta`sir qiluvchi l₃ qatlamning joylashish juqurligini hisoblaymiz.
= - h_2-3=500-20=480 m.
2. 8.1 rasmdagi nomogramaga muvofiq, ta`sir qiluvchi l<sub>3</sub> qatlamning joylashish juqurligi va qazib olinayotgan qatlam qalinligining o`zaro bog`liqligidan tayanch bosim hududi kengligini aniqlaymiz l=46 m.
3. Butulikning kengligi (L) bilan tayanch bosim hududi kengligining (l) o`zaro munosabatini aniqlaymiz L/l=40/46=0,87. 8.4 jadvaldan koeffitsient(k) ning qiymati tanlaqmiz k=1,22.
4.8.1 va 8.2 formulalar bo`yicha foydali qazilma ustidagi ( ) va foydali qazilmadagi ( ) butunlikning YKB hududi o`lchami hisoblanadi. Formuladagi qatlamning chetki qism uchun d<sub>1</sub> va d<sub>2</sub> bing qiymatlari 8.1 jadvaldan tanlanadi.
200 m o`lchamdagi qazib olingan bo`shliqdagi, foydali qazilma ustidagi va foydali qazilmadagi YKB hududi o`lchami mos ravishta d₁ =130 m, d₂=126m.
=1,22·130=158,6 m, =1,22·126=153,7 m.