Takrorlash. Abdulatifning ilk isyoni” mavzusida tayyorlagan bir soatlik dars ishlanmasi

Darsda foydalaniladigan jihozlar: 7-sinf Adabiyot darsligi, Pirimqul Qodirovning "Ona lochin vidosi" romani, Alisher Navoiy, Mirzo Ulug'bek Amir Temur asarlari, slaydlar, test, oq qog`ozlar, siymolarning ibratli fikrlari, rag`bat kartochkalari.

Darsning borish:

1. 
   Tashkiliy qism.
   

O’quvchilar bilan salomlashib,davomat aniqlanadi,sinfxona tozaligi,o’quvchilarning darsga tayyorgarligi ko’zdan kechiriladi, dars musobaqa tarzida o’tkaziladi,o’quvchilar guruhlarga bo’linadi.
“Mirzo Ulug'bek ”guruhi "Amir Temur" guruhi

"Shohruh Mirzo" guruhi


2.O`tilgan mavzuni mustahkamlash.
O’tgan darsdagi "Fanlararo aloqa: Adabiyot va tarix" mavzusida tarqatma savollardan foydalanib o’quvchilar bilimlari sinovdan o’tkaziladi.
Darsni boshlashdan oldin har bir guruh o‘ziga shior va maqsad tanlaydi va buni oq qog‘ozga yozib qo'yadi.
O'quvchilarga darsning borish tartibi, baholash mezonlari tushuntiriladi. Ya'ni dars turli topshiriqlar asosida guruhlararo musoboqa tarzida olib boriladi. Har bir to’g’ri bajarilgan topshiriq uchun guruhlar 5 baho bilan rag’batlantiriladi.
O’tgan mavzu yuzasidan o’quvchilarga tarqatma tarqatish (savollar quyidagi kabi rangli va o‘quvchilarning ta'lim olishlari uchun zarur bo‘lgan fikrlar yozilgan ko'rgazmali tarqatmalar asosida tayyorlansa o’quvchilar uchun qiziqarli va foydali bo'ladi);
- tarqatma savollariga javoblarni so‘rab olish;
- o'tgan mavzuni xulosalash.


3.Yangi mavzu bayoni: “Takrorlash. Abdulatifning ilk isyoni”
- yangi mavzuga kirishdan oldin o’quvchilarning tarix, Amir Temur, Mirzo Ulug'bek siymolari to’g’risidagi fikr mulohazalari, bilimlari tinglanadi;
O'qituvchi: Aziz o‘quvchilar, hammamizga ma'lumki, tariximiz juda ham shonli va turli voqealarga boy bo'lgan. Ne-ne qo'zg'olonlar, urushlarni ko‘rmadi bu yurtimiz! Bulardan biri Pirimqul Qodirov o‘z asarida bayon qilgan Abdulatifning o‘z otasiga isyoni tasvirlari tushirilgan "Ona lochin vidosi " asaridan keltirilgan parcha bilan uyda tanishib kelgan bo‘lishlaringiz kerak! Shu mavzuni bugungi darsimizda yanayam chuqurroq tahlilga tortamiz, muhokama qilamiz. Va o‘tgan mavzularni bir yodga olamiz.
Milodiy 1449-yilda Abdallatif Mirzoning otasi Ulugʻbekga qarshi isyon ko'tarishiga nima sabab bo'lganligi aniq emas; biri Shohruh davrida Samarqand hokimi boʻlgan otasi Ulugʻbekning qoʻlida emas, Hirotda Gavhar Shod qoʻlida tarbiyalangani bois, Abdallatif Mirzo otasiga bogʻlanmagan edi. Ulugʻbek esa ikkinchi oʻgʻli Abdul Aziz Mirzoni merosxoʻr boʻlishini ma’qul koʻrdi, uni oʻzi tarbiyalab,voyaga yetkazgan edi. Yana bir sabab, aka-uka Boysungʻurlar Xurosonga bostirib kirganlarida, Ulugʻbek oʻgʻli Abdullatif Mirzoni tark etib, uni qiyin ahvolga yashlab qo'yadi va bu Xurosonning boy berilishiga asosiy sababdek koʻrinadi, bunda Abdullatif mirzo qattiq ranjiydi. Nihoyat, 1449-yil bahorida Mironshoh tomonidan Balxda ko‘tarilgan va Abdullatif Mirzo tomonidan bostirilgan qo‘zgʻolon vaqtida Ulugʻbekning Mironshohga qoʻzgʻolon koʻtarishni buyurgan xati topiladi. Bu voqea Mirxonddan boshqa hech qanday manba tomonidan tasdiqlanmagan, lekin otasi bilan urush qilish uchun oxirgi bahona sifatida keltirilgan. Bu qoʻzgʻolonning asl sababini hech qachon toʻliq tushunib boʻlmaydi, lekin Abdullatif Mirzo Balx orqali savdo qilish uchun davlat bojini bekor qilib, Amudaryodagi daryo qayiqlarini egallab olgandan soʻng Samarqand tomon yurdi.Bu qoʻzgʻolondan xabar topgan Ulugʻbek darhol oʻz qoʻshinlarini jangga tayyorlaydi va oʻgʻli Abdulaziz mirzoni Samarqandga hokim qilib qoʻyadi va Abdulla Mirzo bilan birga argʻun qabilasidan koʻplab amirlarni oʻzi bilan olib ketadi. Ikki qoʻshin uch oy davomida Amudaryo boʻyida bir oz oldinga siljishlari bilan toʻqnash keldi, lekin koʻp toʻqnashuvlar deyarli doim Abdal-Latif Mirzo foydasiga tugaydi. Shunday toʻqnashuvlardan birida Abdulloh Mirzo qoʻlga olinib, qamoqqa tashlanadi.
Ulugʻbek lashkarboshilarining oilalariga zulm oʻtkazayotgan oʻgʻli Abdullaziz Mirzoning Samarqanddagi qilmishlari tufayli Ulugʻbek endi qoʻshini orasida va uyida qiyin ahvolga tushib qolgan edi. U oʻgʻli Abdullziz Mirzoga oʻz qilmishlarining ogʻir oqibatlarga olib kelishini va toʻxtatib turishni soʻrab maktub yozganida, generallar gʻazablanadi va gʻalayon koʻtariladi. Qarama-qarshilik unchalik katta boʻlmagan edi, ammo Buxoro va Samarqanddagi qoʻzgʻolon Ulugʻbekning eʼtiborini yana oʻsha shaharlarga qaratdi. Buxoro va Samarqand qoʻzgʻoloni qanday va nima uchun sodir boʻlganligi nomaʼlum, ammo maʼlumki, Abdulaziz Mirzo yomon boshqaruvchi boʻlib, harbiy idorani qandaydir gʻazablantirgan edi. Samarqandda argunlar bu guruhning boshliqlari boʻlgan, buxorolik ruhoniylar (naqshbandiy soʻfiylar) ham qoʻzgʻolon targʻibotchilari ekanligi maʼlum. Shunga qaramay, Abu Said Mirzoni Samarqandga podshoh qilib qoʻyib, shaharni qamal qildilar. Abdulaziz Mirzo oʻzini qal’aga qamab, otasini chaqirtirdi. Ulug'bek endi Amudaryoda qola olmadi va o'zini katta xavf ostiga qo'yib, Samarqandga jo'nadi.
Abdulatif Mirzo bu qulay fursatdan yengil tortdi, otasiga ergashmadi, orqasiga ham hujum qilmadi. Buning o'rniga u ehtiyotkorlik bilan yondashdi. U dastlab qoʻshinlarini toʻldirib, Amudaryodan oʻtib, Termiz va Shahrisabzni egalladi. Ulugʻbek qoʻzgʻolon bilan shugʻullanib, yana Abdullatif Mirzoga qarshi yurish qildi va ikki qoʻshin 1449-yil sentabr-oktabrda Dimishqda uchrashdi.