Ta'lim chegarasi

Fikrlashni o'rganish
Iqtidorli bolalarning ehtiyojlariga nisbatan ta'lim mazmunini sifatli qayta qurishning eng mashhur usullari, shubhasiz, "fikrlashni o'rganish"deb nomlangan yo'nalishni o'z ichiga oladi. Bunday g'ayrioddiy ibora odatda xorijiy pedagogikada bolaning intellektual qobiliyatini maqsadli rivojlantirish bo'yicha mashhur ish yo'nalishini anglatadi. Bu ta'lim muhitida bolalar iqtidorini rivojlantirish muammosini hal qilish bilan bevosita bog'liq va har bir bolaning intellektual va ijodiy qobiliyatlarini tashxislash va tuzatishning muhim tarkibiy qismi sifatida qaraladi. Mashhur amerikalik psixolog Jerom Bruner ushbu yo'nalishning asosiy mafkurachilaridan biri sifatida tan olingan.
Mamlakatimizda ushbu yo'nalishning mashhurligi ortib bormoqda. Ushbu muammoni qiyosiy pedagogika darajasida hal qilish darajasi chuqur tahlil qilindi (M. V. Klarin va boshqalar), bolalar tafakkurini maqsadli rivojlantirish bo'yicha bir qator mahalliy dasturlar yaratildi (yu. D. Babaeva, I. V. Bachkov, L. A. Venger, N. E. Veraks, N. K. Vinokurova, O. M. Dyachenko, I. V. Dubrovina, A. I. Savenkov va boshqalar).
Birinchilardan biri aqlning ishlash sifatini oshirishga imkon beradigan bir qator o'quv protseduralarini ishlab chiqish imkoniyati haqida gapirdi, matnshunoslikning asoschisi A. binet. Bolalarning aql-idrokini tashxislash uchun u tomonidan ishlab chiqilgan vazifalar unga ushbu qobiliyatni rivojlantirish va takomillashtirishga imkon beradigan tizim yaratilishi mumkin degan fikrga olib keldi. Shunday qilib, bilimlarni an'anaviy o'zlashtirish jarayonida emas, balki maxsus mashg'ulotlar jarayonida aqliy qobiliyatlarni maqsadli rivojlantirish uchun maxsus dastur yaratish imkoniyati paydo bo'ldi.
Ammo uning zamondoshlarining aksariyati va hatto psixometrik usullarni loyihalashda ko'plab izdoshlari bu nuqtai nazarga qo'shilmadilar. Fikrlashning rivojlanishini mustaqil o'quv predmeti sifatida ko'rish haqiqatan ham juda qiyin edi. Aql-idrok, yuqorida aytib o'tilgan ko'pchilikning fikriga ko'ra, "o'rganilishi" mumkin bo'lgan narsa emas – bu o'rganish uchun asos bo'lib xizmat qiladi va o'z navbatida organizmning etukligi va uning atrof-muhit bilan o'zaro ta'sirining tabiiy natijasidir. AQShda nafaqat bolalar, balki kattalarning ham intellektual va ijodiy qobiliyatlarini maxsus rivojlantirish jarayonini o'rganishga qaratilgan ko'plab amaliy tadqiqotlar o'tkazildi(J. Gilford, K. Makinnon, K. Osborn, V. Lowenfeld va boshqalar). Biroz vaqt o'tgach, bu yo'nalish mamlakatimizda rivojlana boshladi. So'nggi paytlarda ushbu yo'nalishdagi ishlar sezilarli darajada faollashdi.
Ijodiy (tanqidiy, oqilona va boshqalar) fikrlashni rivojlantirish so'nggi o'n yilliklarda ta'lim psixologiyasida eng mashhur g'oyalardan biridir. Ko'pgina tadqiqotchilar va amaliy psixologlar ijodkorlikni, intellektual funktsiyalarni maxsus, maqsadli rivojlantirishga, bolalarni aqliy harakatlar texnikasi va texnologiyasiga, samarali kognitiv izlash jarayonlariga o'rgatishga alohida e'tibor berishadi.