Таълим doc

Тавсия этиладиган адабиётлар рўйхати: 3, 4, 5, 6 
7-маъруза
Саноат мулкидан ташқари интеллектуал 
мулкларнинг (ЭҲМ) ҳуқуқий муҳофазаси
 
 
Дарс мақсади: Саноат мулкидан ташқари интеллектуал 
(носаноат) мулкларнинг ҳуқуқий муҳофазаси бўйича умумий 
тушунчалар бериб, уларга расмий ҳужжат олиш ҳақида 
маълумотлар бериш. 
 
Асосий саволлар: 
1. Саноат мулкидан ташқари интеллектуал (носаноат) мулклар 
2. Фирма номлари 
3. Рационализаторлик ишлари ҳақида умумий маълумот 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

84 
Таянч иборалар: носаноат мулк; ЭҲМ дастури; интеграл 
микросхема; селекция ютуқлари; объектив код; ҳуқуқ эгаси; 
топология 
муаллифи; 
фирма 
номи; 
муҳофаза 
қилиш; 
рационализаторлик; ёзма ариза; муаллифлик гувоҳномаси. 
 
1. Саноат мулкидан ташқари интеллектуал (носаноат) 
мулклар 
Носаноат мулк таркибида ЭҲМ дастурлари, ЭҲМ маълумот 
базалари; Интеграл микросхемалар топологиялари, Селекция 
ютуқлари ва фирма номлари киради. Албатта, буларнинг носаноат 
мулк деб ажратиш шартли равишда бажарилади. 
Маълумотлар базаси, бу системалашган, объектив формада 
мақолалар, ҳисоблар ва ҳ.к. кўринишидаги маълумотлар бўлиб, 
буларни ЭҲМ ёрдамида топиш ва қайта ишлаш мумкин бўлсин: 
- ЭҲМ учун дастурлар объектив формада ЭҲМ ишлаши ва 
ЭҲМ тармоқларининг маълум натижа олиш учун маълумотлар ва 
кўрсатмалар; 
- бошланғич текст – дастурлаш тилида ёзилган, компилятор 
ёрдамида қайта ишлови мумкин бўлган текст; 
- объектив код – бошланғич текстни машина кодига 
айлантиришда вужудга келган дастур; 
- ЭҲМ учун декомпилировланган дастур деб, структура ва 
ЭҲМ кодлашни ўрганиш мақсадида объект кодини бошланғич 
текстга айлантириш техникавий приёми; 
- ЭҲМ ёки маълумотлар базаси учун адаптация дастури – 
конкрет шароитларда ЭҲМ дастурларини ишлаши учун, 
муаллифлик бошланғич текстни ўзгартирмаган ҳолда маълумотлар 
базасига қўшимчалар критиш; 
- ЭҲМ ёки маълумотлар базаси дастурларини адаптацияси 
(қайта ишлови) – бошланғич текстни ўзгартирмаган ҳолда 
критилган ўзгартиришлар; 
- ЭҲМ ёки маълумотлар базасини дастурини қайта ишлаб 
чиқариш; 
- ЭҲМ ёки маълумотлар базасини бир ёки ҳоҳлаган 
нусхаларда материал формада, ёки хотирада тайёрлаш; 
- ЭҲМ ёки маълумотлар базаси дастурларини тарқатиш; 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

85 
- ЭҲМ ёки маълумотлар базаси дастурларини сотиш, прокатга 
бериш, импорт қилиш ва ҳ.к. билан ишлашга йўл қўйилишига 
тушунилади; 
- ЭҲМ ёки маълумотлар базасини чоп этиш – муаллифнинг 
розилиги билан ЭҲМ ёки маълумотлар базасини печатга, ишлашга 
бериш; 
- ҳуқуқ эгалари деганда, унинг муаллиф, ёки меросхўри 
юридик ёки жисмоний шахсларнинг қонун асосида тўла мулкчилик 
ҳуқуқига эгалигига тушунилади. 
Ушбу асосий тушунчалар ЭҲМ учун дастурлар ва 
маълумотлар базаларининг моҳиятини ечиш учун қонунда 
қўлланиб келинмоқда.