Ta’lim sohasi: 110000 – Pedagogika Ta’lim yo`nalishi

II. SO`Z BIRIKMASINING TIPLARI:
So`z birikmalari klasifikatsiya qilinganda, hokim komponentining morfologik tabiati, tobe komponentining esa sintaktik vazifasi e’tiborga olinadi.
So`z birikmalari hokim komponentining morfolik tabiatiga ko`ra quyidagilarga bo`linadi:
1. Otli so`z birikmalari. Bunday so`z biror birikmalarning hokim komponenti vazifasida quyidagi so`z turkumiga oid so`zlar kelish mumkin:
a) ot: institut binosi, a’lochi student
b) olmosh: bolalarning har biri
d) sifat : mehnatda ilg`or
e) sifatdosh: musobaqada g`olib chiqganlar
f) son : qizlarning ikkitasi
Otli so`z birikmalari tarkibidagi hokim va tobe so`zlarining material o`rniga ko`ra quyidagicha gruppalanadi:
a) ot bilan ot: daraxtning bargi: oltin soat:
b)sifat bilanot: sho`x bola, shirin olma.
d)sifatdoshbilan ot: haydalgan er, terilgan paxta., oqarsuv
e) son bilan ot: besh baho, olti million tonna paxta.
f) olmosh bilan ot: shu kitob, o`sha shahar.
h) ravish bilan ot: ko`p odam, oz gap.
i) mimema bilan ot: g`uv-g`uv pashsha, shildir-shildir suv, piq-piq yig`i.
j)sifatdosh bilan olmosh: beradigan hech narsasi.
z)ot bilan sifat: o`qishda ilg`or, ishda ham dongdor.
k) ot bilan sifatdosh: mehnatda o`rnak ko`rsatganlar.
l) ot bilan sifat : mehnatda fidokor…
2.Fe’lli so`z birikmalar.
Bunday so`z birikmalar material jihatidan quyidagicha tuziladi:
a) ot bilan fe’l: xat yozmoq, Karim bilan kelmoq.
b) ravish bilan fe’l: tez yurmoq, ko`p o`qimoq.
d) son bilan fe’l: beshta olmoq, ikkiga ko`paytirmoq.
e) olmosh bilan fe’l: seni kutmoq, undan so`ramoq.
f) harakat nomi bilan fe’l: o`qishga bormoq.
h) ravishdosh bilan fe’l : kulib gapirmoq, ko`rgani kelmoq.
i) ot bilan ravishdosh: daryo kechgali
j)mimema-fe’l: taqa-taq to`xtamoq, shov-shuvni bosmoq.
3. Ravishli so`z birikmalari.
Bunday so`z birikmalarida hokim bo`lak vazifasida ravish turkumidagi so`zlar keladi:
o`tloqda bedana ko`p, dangasada bahona ko`p. (Maqol)