Ta’lim va taraqqiyot

 Namangan davlat pedagogika instituti “Ta’lim va taraqqiyot” ilmiy-uslubiy jurnali
2023-yil 4-son. ISSN: 2992-9008. UDK: 37
 
22 
инсонга меҳрли муносабат қоидалари инсон комиллиги ва тариқатлар 
тизимидаги тарбия жараѐнининг муҳим омилларидан деб белгиланган. 
Нақшбандия, қубравия, яссавия, мавлавия, чештия ва сухравардия 
тариқатлари доирасида таълим-тарбия ғоялари тараннум етилган. Маҳдуми 
Aъзам, Муҳаммад Шайбонихон, Aбулғозийхон, Турди Фарғоний, Сўфи Оллоѐр, 
Махтумқули, Махмур, Гулханий, Мунис Хоразмий, Огаҳий, Комил Хоразмий, 
Aҳмад Дониш кабиларнинг бағрикенглик ва дунѐвий тафаккур ривожидаги 
ўрни улар қарашларидаги гуманистик ғоялар тизими билан белгиланади. 
Маърифатпарварлик ѐ`налишидаги ишланган бағрикенглик қарашлари Ўрта 
Осиѐдаги ислом маданияти таркибидаги тўртинчи босқич мазмунини белгилаб 
беради. 
Туркистон 
маданий 
ҳаѐтида 
инсонсеварлик 
ғояларнинг 
ривожлантирилиши таълим-тарбия билан узвий боғланган ҳолда тарғиб 
қидинган. 
Муқимий, 
Фурқат, 
Завқий, 
Беҳбудий, 
Мунавварқори 
Aбдурашидхонов, Aбдулла Aвлоний, Ризоуддин ибн Фаҳруддин, Aваз Ўтар, 
Фитрат, Садриддин Aйний, Х.Х. Ниѐзий, Aбдулла қодирий кабилар ижодида 
илгари сурилган таълим-тарбияга оид қарашлари о`з замонасининг енг илғор 
ғоялари тизимидан мустаҳкам ўрин олган еди. Бу давр таълим-тарбия 
зиѐсининг илмий-назарий ишланишида бешинчи босқич ҳисобланади. Қадимги 
Юнонистон маданият мактаби ва дастлабки педагогик фикрлар Ғарб 
олимларининиг қарашларида хусусан, Қадимги Юнонистон ва Грецияда 
маданият мактаби ва дастлабки педагогик фикрлар бошқа мамлакатларга 
нисбатан жуда ерта ривожланди.Грецияда болалар 7 ѐшга йетгунча уйда 
тарбияланар едилар.Платоннинг фикрича болалар 3 ѐшдан бошлаб 6 ѐшгача 
давлат томонидан таайинлаб қўйилган тарбиячилаар раҳбарлигида 
майдончаларда турли ўйинлар билан шуғилланадилар.Aфинада жисмоний, 
маънавий жиҳатдан етук кишини у йерда енг кўркам ва баркамол инсон 
ҳисоблашган.Платон ўйинларни мактабгача тарбита воситаси деб ҳисоблаб, 
уларга катта аҳамият берди, шунингдек, болаларга ҳикоя қилиб бериладиган 
материалларни синчиклаб,танлаш кераклигини айтади. 
XX аср 80-90 йиллари ва XXI асрнинг бошида болаларни ўқиш ва ѐзишга 
ўргатиш даври 1-синфнинг дастлабки 2-3- ойларида амалга ошириш мақсадга 
мувофиқ деб ҳисобланган бўлса, орадан 15-20 йил ўтиб, яъни ҳозирги даврда бу 
талабларни ўзгартиришнинг зарурияти юзага келди.
Чунки, XXI аср инсоният тараққиѐтига глобаллашув, илм-фан ва 
технологияларнинг жадал суръатлар билан 
ривожланиши, ахборот-
коммуникация воситаларининг ҳаѐт билан чамбарчас боғланиши ва ниҳоят ана 
шу омиллар таъсирида инсоният тараққиѐтнинг янги босқичига ўтиши билан 
изоҳланадиган давр сифатида тарихга кириб келди. Бундай тараққиѐт ва 
улкан ривожланишлар натижасида инсон онтогенезида ўзига ўзгаришларни 

---