Ta’lim va taraqqiyot

 Namangan davlat pedagogika instituti “Ta’lim va taraqqiyot” ilmiy-uslubiy jurnali
2023-yil 4-son. ISSN: 2992-9008. UDK: 37
 
124 
rangli bo‘yoqlarsiz ham hozirgacha o‘z jozibasini yo‘qotmagan, deya hikoya 
qilishadi. 
Maqbaraning dizayniga to‗xtaladigan bo‗lsak, jimjima g‗ishtin bezaklari 
chiviqli to‗siq yoki qamish, bo‗yra to‗qimasini eslatadi. Devor qalinligi – 1,8 m., tarhi 
– tashqarisi 10,80×10,70 m., ichkarisi 7,20×7,20 m. Usti gumbaz bilan qoplangan. 
To‗rt burchagi ustunsimon shaklda ishlangan, gumbaz atrofiga 4 qubba o‗rnatilgan. 
Devor tepasida kungirasimon darcha (40 ta). Har bir darcha hoshiyalangan. Ravoq 
tepasidagi qanos g‗ishtin tangachalar marjoni bilan chegaralangan. Ikki chetiga 
mayda-mayda g‗ishtdan chorsu tumor yasalgan. Bino ichkarisi tashqaridagi bino 
bilan uzviy bog‗liq bo‗lib, uslub jihatidan bir xil. Ichki devor gumbaz osti bag‗alidagi 
ustma-ust ravoqchalar – ustunchalarga tayangan. Ravoqchalar 8 qirrali gumbaz 
asosini tashkil qiladi. Qirralar burchagiga gumbazga tirgaklik qiluvchi ustunchalar 
ishlangan.
Obidaning 4 tomoni bir xil chordara shaklida. Ma‘lumotlarga ko‘ra, ana 
o‘sha davrdan boshlab binkorlikda ilk bor yuqori sifatli pishgan g‘isht, alebastrli 
qorishmalar ishlatilgan. Ushbu arxitekturaviy yodgorlik XI asrdan ortiq vaqt 
ichida dastlabki holi to‘laligicha saqlanib qolgan obida sanaladi. 
1927 – yildagi arxeologik qazilma vaqtida xona sahnida 2 yog‗och sag‗ana 
borligi aniqlangan. Ismoil Somoniy maqbarasi 4 tomoni bir xil chordara shaklida, 
uning tuzilishida qadimiy sug‗d me‘morchiligining an‘analari saqlanib qolgan buyuk 
me‘moriy asar. 
Ismoil Somoniy maqbarasi jahon me‘morchilik va binokorlik maktablarining 
noyob asari hisoblanadi. Tengi yo‗q bu arxitekturaviy yodgorlikni arxitektorlar va 
binokorlar faxr bilan tilga oladilar, tarixchilar yaratilishini o‗rganadilar, san‘at ahli 
esa uning tasvirlarini turli xil buyumlarda sevib aks ettiradilar. 
Ismoil Somoniy maqbarasi IX asrda Buxoroda me‘morchilik san‘ati, 
binokorlik texnikasining naqadar yuksalganligini va rivojlanganligini ko‗rsatadi. 
Ana o‗sha davrdan boshlab binokorlikda yuqori sifatli pishgan g‗isht, albastrli 
qorishmalar ishlatilgan.
Ushbu nodir obidani tiklashgacha bo‗lgan davrda Buxoroda matematik 
bilimlar, xususan geometriya juda yaxshi rivojlangan. 
Professor M.Bulatov tomonidan uni barpo etishda qo‗llanilgan handasa 
qoidalari va qonuniyatlarini o‗rganish asosida doktorlik dissertatsiyasi yozilganligi 
ham bejiz emas. Hali inshootning o‗rganilmagan qanchadan-qancha qirralari, 
qonuniyatlari, qoidalari, qurilish usullari bor. 
Yuksak professional darajada barpo etilgan bu tarixiy yodgorlik o‗sha 
davrdagi eng tajribali quruvchilarni, eng qobiliyatli me‘morlarni loyihalash va 
qurilish usullari bilan qurollantirganligi, ularning bilim va malakalarini nechog‗lik 
oshirganligi sir emas. 

---