Таълим вазирлиги Андижон Давлат Университети Тарих ва ижтимоий фанлар факультети


Download 0.98 Mb.
bet37/359
Sana17.02.2023
Hajmi0.98 Mb.
#1204737
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   359
Bog'liq
jahon tarihi seminar (1)

Каролинглар поместьеси. Карл Буюкнинг асoсий даромадлари унинг поместьеларидан келадиган даромадлар эди. Қиpoлнинг ep фонди бутун давлатиинг xaммa жойига тарқалган бўлиб, юзларча катта ва бир қадар кичик ерлардан иборат эди. Карл Буюк замонидаги энг катта еp эгалари монастирлар эди. Париж монастирларидан бири — авлиё Герман (ёки Сен-Жермен) мoнастирининг IX acp бошларида 100 мингдан ортиқ крепостнойи бор эди. Дунёвий зодагонлар қўлида ҳaм шубҳасиз жуда кўп катта-катта поместьелар бор эди, бироқ улардаги ерларнинг рўйхати бизгача етиб келмаган.
Каролинглар поместьесини ўрганиш учун acосий манба Карл Буюкнииг «Пoместьелар тўғрисидаги капитулярий»си ва «Аббат ирминон полиптиги» деб аталган ҳужжатдир. (Париж атрофидаги Сен-Жермен монастирига қарашли ерлар ва бу ерларда ўтирган крепостнойлар рўйхати.) Мaна шу манбаларга қapaб, биз Fарбий Европада илк ўрта асрдаги феодал поместьесининг манзарасини кўз олдимизга келтира оламиз. Дастлаб биз бу поместьеда ўрта асрларга xoc бир хусусиятни — ернинг икки қисмга: х у ж а й и н— д o м e н e и н a л (домен) ерига ва дeҳқонлар еригa — чeк eргa бўлинганлигини кўрамиз. Чек ерларга деҳқонлар эгалик қилар эдилар. Бу чек eрлаp мaнслaр деб аталарди. Деҳқонлар ўз меҳнатлари билaн, ўзларининг от-улов ва қурол-асбоблари билан хўжайинларининг ерини ишлаб берардилар.
Франкларнинг қишлоқ хўжалиги VIII—IX асрларда aнчa муваффақиятларга эришди. Каролинглардан қолган манбаларга қараганда деҳқончиликнинг асосий тизими уч дала тизими бўлган. Поместьеларда ғаллакорликдан ташқари, чорвачиликка катта эътибор берилган эди (кoролга қарашли имениеларда хусусий йилқичиликка катта эътибор берилган, чунки ҳарбий ишда йилқичиликнинг аҳамияти катта эди). Манбаларда узумчилик, боғдорчилик, полизчилик, доривор ўсимликлар эқилганлиги ҳам тилга олинган.
Каролинглар поместьеси аниқ натурал хўжалик хусусиятларига эга эди. Бу ҳақда «Поместьелар тўғрисидаги капитулярий»да жуда очиқ далиллар келтирилган, бу «Капитулярий»да поместьеларда етиштирилган махсулотларнинг қироль оиласи вa қироль сарой ахллари эҳтиёжларини қоплашга сарфланганлиги бир неча марта таъкидлаб ўтилган.
Бироқ Каролингларнинг поместье тўғрисидаги хужжатларида учрайдиган энг қизиқ нарса ўша вақтдаги крепостнойларнинг состави ҳақидаги маълумотлардир. Бу материал Сен-Жермен монастири полиптигида жуда очиқ кўрсатилган. Бу хужжатда крепостной деҳқонлар турли номлар билан: колонлар, литлар; қуллар деган номлар билан аталади, Литларга ва қулларга нисбатан колонлар хатто «эркин» кишилар дейилади. Лекин уларнинг «эркинлиги» жуда нисбий бир нарса эди. Хақиқатда уларнинг «тутқунлар»дан ҳеч қандай фарқи йўқ эди. Улар ҳам ўзларининг чек ерларига биркитиб қўйилган бўлиб нормалаштирилган баршчина, натурал оброк ва бир оз миқдорда рента пули тўлаш шаклида «тутқунлик» мажбуриятларини бажарар эдилаp. Бу хол шу нарсани кўрсатадики, деҳқонларнинг бу хил категорияларга бўлиниши (худди деҳқонлардаги чек ерларнинг маисларнинг уч гурухга бўлингани сингари) бу вақтда ўтмишдан қолган бир сарқит эди. Хақиқатда франкларда бу вақтда крепостной демонлар синфи ташкил топган бўлиб, бу синфда энди эркинлар, ярим эркинлар (литлар) ёки тутқунлар (қуллар) ўртасидаги илгариги фарқлар чиндан ҳам йўқолиб кетган эди.

Download 0.98 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   33   34   35   36   37   38   39   40   ...   359




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling