Таълим вазирлиги автоматиканинг техник воситалари


Download 5.01 Kb.
Pdf ko'rish
bet17/68
Sana31.01.2024
Hajmi5.01 Kb.
#1819521
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   68
Bog'liq
датчиклар111

2.5. Харорат датчиклари
 
Харорат барча техналогик жараёнларнинг мухим кўрсаткичларидан 
биридир. Ќишлоќ ва сув хўжалигида кўпгина технологик жараёнлар улар 
ўтаётган шароит хароратига боѓлиќ. Жисм, суюќлик ёки газнинг харорати 
назорат ќилаётган мухитнинг ёки у билан иссиќлик контактида бўлган маћсус 
элементнинг хароратини ўлчаб аниќланади. 
Амалда харорат датчикларининг сезгир элементлари сифатида иссиќлик 
таьсирида ўзининг физико-механикавий хусусиятларини кенг диапазонда 
ўзгартириб, бошќа катталиклар (намлик, мухитнинг таркиби

хаво
босими 
таъсирида
хусусиятларини ўзгартирмайдиган материаллардан фойдаланилади.
Харорат датчикларининг сезгир элементлари иссиќлиќќга кенгайиш 
коэффенценти максимал кўрсаткичига эга бўлиши керак. 
Ишлаш принципи жићатдан харорат датчиклари суюќлик, биметаллик ва 
дилатометрик датчикларига ћамда термопаралар ва терморезисторларга 
бўлинади. 
2.5.1. Суюќлик датчиклари 
 
Суюќлик датчиклари -200
0
С дан +750

C гача оралиѓдаги хароратни
ўлчашда ишлатилади. Шиша термометрларнинг ишлатиш усули содда, 
аниќлиги етарли даражада юќори ва арзон бўлганлиги сабабли саноатда кенг 
тарќалган). 
Суюќликли термометрларнинг ишлаш принципи термометр 
суюќлигининг хажми харорат кўтарилиши ёки пасайиши туфайли 
ўзгарилишига асосланган. Шишали термометрнинг суюќлиги сифатида симоб, 
толуол, этил спирти, эфир ва бошќалар ишлатилади. Суюќликли датчиклар-


нинг кириш сигнали харорат ўзгарилиши t бўлиб, чиќиш сигнали капилярдаги
устуннинг баландлиги бўлади: 
ΔH=ΔV/S, (2.13) 
бу ерда: ΔV=V(B-3*ΔQ) - суюќлик хажмининг ўзгарилиши; 
S- капилярнинг кесим юзаси; 
B- суюќликнинг иссиќликка кенгайиш 
коэффициенти; 
V- суюќликнинг бошланѓич ћажми; 
I- капиляр материалининг иссиќликга кенгайиш коэффициенти. 
Суюќлик термометрларига ќўшимча элементлар киритиш натижасида улар 
автоматика тизимларида ќўлланиш имкониятига эга бўладилар (2.12-расм)
Такомиллаштириш натижасида суюќликли датчикларнинг чиќишида харорат 
ўзгарилиши билан актив, индуктив, сиѓим ќаршиликлари ёки нурлар 
интенсивлиги ўзгартирилади.
2.12.-расм. Суюќлик датчикларининг турлари: 
а – контактли; б – актив каршиликли; в – индуктив каршиликли; г – сигим 
кашиликли; д – нурлар интенствлиги.

Download 5.01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   68




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling